تاب آوری اجتماعی و ابعاد گوناگون آن

تاب آوری اجتماعی: در طول دهه گذشته، مجموعه ای از ادبیات رو به رشد پدیدار شده است که مربوط به این مسئله است که مفهوم امیدوار کننده ی تاب ­آوری اجتماعی چه فرمی می تواند داشته باشد.

تاب آوری اجتماعی چیست؟

در این مقاله استدلال می­کنیم که تاب ­آوری اجتماعی توانایی قرار گرفتن در یک چارچوب تحلیلی منسجم را دارد که می تواند بر پایه مفهوم مبتنی بر آسیب پذیری اجتماعی دانش علمی بسازد و دیدگاه تازه ای را در مورد چالش­های امروز تغییرات جهانی ارائه دهد.تاب آوری اجتماعی تاب آوری اجتماعی

بر اساس بررسی انتقادی ادبیات اخیراً منتشر شده در مورد این موضوع، ما پیشنهاد می­کنیم تا تاب ­آوری اجتماعی را به صورت ترکیبی از سه بُعد تعریف کنیم: ۱٫ ظرفیت­های مقابله ای – توانایی کنشگران اجتماعی برای مقابله با انواع سختی­ها و غلبه بر آنها؛ ۲٫ ظرفیت های سازگاری – توانایی آنها در یادگیری از تجارب گذشته و وفق دادن خود با چالش­های آینده در زندگی روزمره­ شان. ۳٫ ظرفیت­های تحول – توانایی آنها برای ایجاد مجموعه ­ای از نهادها که رفاه فردی و پایداری اجتماعی در برابر بحران­های آینده را تقویت می­کنند.

به این ترتیب، جستجوی راه­هایی برای ایجاد تاب ­آوری اجتماعی – به ویژه در معیشت افراد فقیر و به حاشیه رانده شده – نشان داده می ­شود که نه تنها یک مسئله تخصصی، بلکه یک مسئله سیاسی است.

کلمات کلیدی: تاب ­آوری اجتماعی، ریسک، آسیب ­پذیری، سازگاری، تبدیل، توسعه پایدار

متن کامل این مقاله پژوهشی از اینجا دریافت نمایید.

پاسخ به این پرسش که تاب آوری اجتماعی چیست

اگر برای شما این سوال پیش آمده است تاب آوری اجتماعی چیست باید تاب آوری اجتماعی را مربوط به توانایی گروهی از افراد جامعه دانست که در برابر موقعیت های نامعلوم اقتصادی، تورم، رفتار های خشونت آمیز و یا بلاهایی مانند سیل و زلزله از خود نشان می دهند.

می توان گفت تاب‌آوری یک حالت دائمی و پیوسته نیست. تاب آوری در هر فردی با فرد دیگر متفاوت می باشد. تاب آوری اجتماعی را باید همه اقشار جامعه فرا بگیرند تا بتوانند در موقعیت های سخت تاب آوری بالایی از خود نشان دهند.

جامعه ای موفق است که افراد آن بتوانند تاب آوری اجتماعی را در خود پرورش دهند.

چیستی و چرایی تاب آوری اجتماعی

با افراد تاب آور یک جامعه موفق و پیشرونده است. افراد یک جامعه مانند سرنشینان کشتی هستند که برای رسیدن به مقصد و موفقیت باید با همدیگر همکاری کنند تا بتوانند کارایی خود را بهبود بخشند.

روش هایی وجود دارند تا افراد بتواند تاب آوری اجتماعی خود را افزایش دهند. اهمیت دادن به سلامت روانی عاطفی و جسمی یکی از ویژگی‌ های مهمی می باشد که جامعه تاب آور باید به آن اهمیت دهند. شناخت نقاط قوت و ضعف نیز می تواند بسیار کمک رسان باشد. تمرکز بر روی مهارت های حل مسئله نیز می تواند به تقویت تاب آوری کمک کند.

افرادی که می خواهند تاب آوری خود را تقویت بخشند بهتر است بر روی نواحیِ قوت خود تمرکز کنند تا بتوانند مشکلات را به خوبی کنترل نمایند.

فایده تاب آوری

تاب آوری اجتماعی این امکان را به افراد می‌دهد که انعطاف پذیر بوده و در برابر موانع و مشکلات بتوانند مقاومت از خود نشان دهند.

تاب آوری این قدرت را به افراد می بخشد تا در مقابل مشکلات طاقت فرسا و ناملایمات زندگی و جامعه کمر خم نکنند. در صورت بروز اتفاق هایی مانند بلایای طبیعی رفتارهای خود را کنترل کرده و تاب آوری از خود نشان دهند و به کمک هم بتوانند بر افسردگی و گوشه نشینی غلبه کرده و جامعه را از شرایط سخت و بحرانی نجات دهند.

ارتقاء تاب آوری اجتماعی باید دستور کار تمام افراد جامعه باشد.

اصول راهنمای کلی برای تاب آوری اجتماعی

راهبرد تاب آوری جامعه با قوانین اشاره شده در زیر به مورد اجرا گذاشته می شود:

• گوش دادن درست- منافع و نیازهای افراد را پیش از ارائه گزینه ها برای افزایش تاب آوری درک کرده و در نظر بگیرید.
• حمایت از راه حل های افراد محلی – جوامع ایده های نوآورانه ای را در رابطه با چالش های جدید ارائه می دهند.
• پرورش مالکیت و ایجاد مسئولیت- فعالیت های مرتبط با ایجاد تاب آوری را تسهیل کنید اما اقدامات و مسئولیت های ذینفعان (آحاد جامعه) را بالکل تغییر ندهید. افراد، سازمان ها و جوامع باید نسبت به آمادگی خودشان در شرایط اضطرار احساس مسئولیت کنند.
• پیگیری نتایج هدفمند – هر تعامل و اقدامی، هدفی مشخص و نتیجه ی قابل سنجشی را خواهد داشت. ارزش زمان و انرژی افرادی که در تلاش هستند تا شرایط بهتر و آمادگی بالاتر برای خود و جامعه شان فراهم آورند را در نظر بگیرید.
• تمرکز بر کاربر نهایی (افرادی که از راه حل ها و خدمات استفاده می کنند-م) – راه حل های آماده سازی به آسانی توسط جامعه پذیرفته و به کار گرفته می شوند.
• آگاهی یافتن با شواهد و مدارک – تیم ولینگتون از روش های خوب فعلی برای رشد جامعه و مدیریت شرایط اضطراری استفاده می کند و آن ها را به نحوی ترکیب می کنند تا کارکرد داشته باشند.
• داشتن نوآوری – متفاوت فکر کنید و از ایده های جدید برای افزایش تاب آوری استفاده نمایید خصوصا زمانی که ایده ها از لحاظ عقلانی به خوبی ثابت شده، برنامه ریزی شده و نیازهای جامعه را برطرف می نمایند.
• تعامل فعال – به دنبال رهبران جامعه و رسیدگی ها و فرصت ها باشید.
• فراگیری- داده ها را هنگام فرآیند تعامل از بخش متوسط اجتماع پیدا نموده و اطمینان حاصل کنید که افراد متاثر از نتایج، این فرصت را دارند تا در تصمیم گیری ها مشارکت نمایند.
• شفاف بودن- به صورت کارگزارهای صادق و امین، عمل کنید.
• فراهم کردن محیط مناسب- برای افرادی که دور هم جمع می شوند، محیطی خوشایند و دوستانه فراهم سازید.
• اخلاقی عمل کردن- به روشی عمل کنید که ارزش های جامعه را در بر داشته باشد.
  گروه مدیریت شرایط اضطراری در منطقه ولینگتون نیوزیلند، تاب آوری اجتماعی را این گونه توصیف می کند:
• توانایی پیش بینی خطرات، کاهش تاثیرات حوادث، بازگشت سریع ، سازگاری، تحول و رشد در برابر تغییرات منفی.

خصوصیات و نتایج یک جامعه تاب آور

• گروه ها با هم پیوند داده شده اند
• افراد و ساختارهای اجتماعی موجود با هم تعامل داشته و قدرتمند شده اند
• گروه ها، از کانال های شفاف ارتباط برخوردارند که در دسترسی به منابع به آن ها کمک می نماید
• جامعه از سطوح پشتیبانی موجود در طول حادثه، انتظارات واقعی و منطقی دارد
• بخش های خصوصی و عمومی جهت واکنش به شرایط اورژانسی و بازگشت سریع به کار، آماده شده اند
• شوراهای محلی نقش خود را در مدیریت شرایط اضطراری می دانند
• گروه های مختلف در جامعه اثرات خطرات یک واقعه را کاهش می دهند
• و در نهایت مشارکت صادقانه و قدرتمند در کشور شکل می گیرد.

تاب آوری اجتماعی در جوامع آسیب دیده

• حمایت از رویکردهای مبتنی بر جامعه که جوامع را توانمند می ­سازد تا دستورالعمل های کاهش خطر اقلیمی را برای حمایت از اهداف توسعه خود بکار گیرند.
• ترویج مشارکت شهروندی به عنوان یک شکلی از بازخورد تنظیمی، مثلاً از طریق ایجاد ظرفیت در رویکردهای مشارکتی برای مدیریت ریسک، یا اقدامات برای افزایش پاسخگویی اجتماعی در استفاده از امور مالی دولتی برای مدیریت بحران و مدیریت ریسک.
• حمایت از جوامع برای متنوع کردن گزینه های معیشتی و عقب ماندگی، از قبیل بازگشت به معیشتی که کمتر حساس به اقلیم و یا سایر اشکال خطر است.
• درک ابعاد جنسیتی بلایا و توانمند سازی زنان به عنوان رهبران تاب­ آوری.

بخش های زیر مکانیسم های عملی را که می­تواند برای هر یک از این اهداف مفید باشد، مورد بررسی قرار می­دهد.

توانمندسازی جوامع و ترویج مشارکت شهروندی
نیاز به درگیر کردن جوامع در مدیریت فاجعه و خطرات آب و هوایی به طور گسترده ای مهم شناخته شده است. با این حال، مهم است که در مورد ویژگی های خاص مشارکت جامعه صریح بود، که بتواند به طور موثر به تقویت تاب آوری آنها نسبت به شوک ها کمک کند. “مشارکت” جوامع می تواند اَشکال بسیاری داشته باشد، از قبیل اطمینان حاصل نمودن از اینکه ذینفعان پروژه کاملاً مطلع هستند؛ سازماندهیِ مشاوره هایی با جامعه درباره طرح های پروژه؛ یا ارائه کنترل تصمیمات سرمایه گذاری و اجرای پروژه برای جوامع تحت تأثیر.

متن کامل مقاله را از اینجا دریافت نمایید.

تاب آوری اجتماعی چند لایه چیست؟

تاب آوری اجتماعی چند لایه: تفکر تاب آوری در رویکردهای زندگی پایدار روشن است. این رویکردها به جای تمرکز بر موانع رشد پایدار، توجهات را به توانایی ها، دارایی ها (سرمایه ها) و فعالیت های افراد و همچنین تحول ساختارها و فرآیند های منجر به نتایج مثبت من جمله درآمد بیشتر، رفاه بهتر و امنیت غذایی بهبود یافته، جلب می کند. ضمن تایید این نکته که افراد مستمند همیشه درآستانه نا امنی شدید – و در نوسان – قرار دارند، رویکرد زندگی پایدار در جستجوی کاهش این نا امنی ها از طریق ایجاد تاب آوری است.

تاب آوری اجتماعی چند لایه

در این رویکرد، ۵ سرمایه زندگی و معاش نقش مهمی را در ایجاد تاب آوری ایفا می کنند.
سرمایه انسانی: توانایی برای انجام کار، سلامتی و دانش
سرمایه اجتماعی: شبکه ها ، گروه ها و اعتماد به همدیگر
سرمایه طبیعی: زمین، آب، حیات وحش
سرمایه فیزیکی: حمل و نقل، سرپناه (مسکن)، انرژی
سرمایه مالی: پس اندازها، اعتبارات

تمامی این ۵ سرمایه با تغییر ساختارها و فرآیند های جامعه بزرگتر می توانند تقویت شده یا محدود گردند. سیستم زندگی پایدار، افراد را قادر می سازد تا راهبردهای معیشتی قدرتمند را دنبال کرده که لایه های تاب آوری را ایجاد می نماید تا بر امواج بلایا فائق آیند و هدف آن توامندسازی افراد برای مقابله و سازگاری با تغییرات، و حتی تبدیل تهدید به فرصت می باشد.

چارچوب جدید برای تاب آوری اجتماعی

در اینجا تاب آوری اجتماعی ظرفیت افراد برای دسترسی به سرمایه هاست که نه تنها با شرایط بد، مقابله و خود را با آن تطبیق می دهند (ظرفیت واکنشی) بلکه به دنبال و خلق گزینه های دیگر (ظرفیت فعال و پویا) و ایجاد توانایی (نتیجه مثبت) در مقابله با تهدیدها نیز هستند.

بر طبق این چارچوب، ایجاد تاب آوری با رجوع به تهدیدات و توانایی ها بررسی شده و حوزه های اجتماعی مختلفی پدیدار می گردند که هر کدام شامل شبکه هایی از بازیگران (عوامل) در لایه های مختلف جامعه است.

برای تقویت ظرفیت ها، می توان سرمایه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را متحول کرد. قابلیت بسیج سرمایه ها، با توجه به موقعیت فعالان در حوزه اجتماعی متفاوت است.

باید دانست که این چارچوب رویکرد تحلیلی ما را به سمت ابعاد و پویایی مربوط به فرآیند ها و جلوه های تاب آوری سوق می دهد.

همان طور که اشاره شد تاب آوری بستگی به تهدیدی دارد که آن را در دست بررسی داریم. نکته مهم برای مطالعه تجربی، پرسش این سوالات است که: تاب آوری برای چه؟ و تهدید و خطری که بررسی می شود چیست؟

خطرات می توانند محیطی، فردی، اجتماعی، حوادث زندگی، یا تهدیدات بلند مدت باشد. ضروری است که میزان آگاهی افراد، گروه ها و سازمان ها از تهدیدات موجود ارزیابی شده و از عهده آن بر آیند. نیاز است روش هایی را بیاموزیم که ریسک های مختلفی را که افراد با آن مواجه می شوند را اولویت بندی کرد. باید به صورت عملی بررسی شود (نه صرفا فرض گردد) که در جامعه چه ظرفیت هایی برای ایجاد توانایی در مقابله با تهدیدات مهم تلقی می شوند. این نکته را نیز باید در ذهن داشت که فهم ها و قضاوت های مرتبط با ریسک و ظرفیت جامعه در بستر ها، گروه ها و افراد مختلف، متفاوت است.

دوم اینکه محققین باید نتایج مورد نظر را مشخص نمایند. آیا محقق به دنبال رفاه عمومی، امنیت معیشت، سلامتی جسمی و روانی است؟ چه کسی این نتایج را تعریف نموده و و چه شاخص هایی برای ارزیابی آن ها تعیین می شود؟

به دلیل اینکه تاب آوری یک فرآیند است می تواند بی ثبات نیز باشد و می توان تمرکز بر توانایی آشکار افراد در بستر تهدیدات مهم یا چالش های معیشتی را به عنوان نتیجه قابل مشاهده و اندازه گیری تاب آوری دانست.

سوم این که در این تحقیق بین فرآیند ایجاد تاب آوری (قبل از وقوع) و جلوه های تاب آوری (پس از وقوع) تفاوت قائل شده اند.

تاب آوری فرای سازگاری و به حداقل رساندن عواقب بلایا، و مدیریت آسیب پذیری برای اطمینان از بقای کوتاه مدت است. پس تاب آوری اجتماعی استفاده از تجربیات شخصی و گذشته افراد و جوامع، مشمول اقدامات قبل از وقوع _نه صرفا بعد از آن_ می باشد.

تهیه شده از محتوای پایگاه اطلاع رسانی مددکاران اجتماعی ایران و مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران