مهارت های اجتماعی در ارتباطات بین فردی (قسمت اول)

باتوجه به اهمیت مهارتهای اجتماعی در ارتباطات بین فردی در حرفه مددکاری اجتماعی، سلسله مطالب پیوسته ای با این موضوع در این پایگاه اینترنتی منتشر خواهد شد.

در سالهای اخیر توجه زیادی به مبحث تعامل اجتماعی ماهرانه شده است، در همین رابطه سگرین (1992، ص89) خاطرنشان می سازد که تقریباً پژوهشگران تمامی رشته های علوم اجتماعی به مفهوم مهارت اجتماعی علاقمند شده اند. این نکته که برخی انسانها تعامل گران ماهرتری هستند باعث شده است تا پژوهشهای دقیق و منظمی درباره ماهیت و کارکردهای تعامل اجتماعی انجام شود.مهارت های اجتماعی در ارتباطات بین فردی

مهارت های اجتماعی در ارتباطات بین فردی (با تأکید بر مددکاری اجتماعی)

این پژوهشها در سه سطح صورت گرفته است. بخش اول تحلیل های نظری در مورد علل و نحوه رفتار مردم است که به مفهوم بندی رفتار اجتماعی ماهرانه می پردازد. بخش دوم پژوهشهایی هستند که اثرات رفتارهای اجتماعی مختلف را شناسایی و بررسی می کنند. این مطلب در همین رابطه است و بالاخره بخش سوم، رویکردهای مختلف آموزش مهارتهای اجتماعی است که نشان می دهد آیا در اصل می توان عملکرد اجتماعی افراد را بهبود بخشید یا خیر؟

ماهیت مهارت اجتماعی

ابتدا باید دید که مهارت اجتماعی بطور دقیق به چه مفهوم است. هرچند که ممکن است خواننده طی اشارات پیشین به این مفهوم پی برده باشد. بطور کلی مهارتهای اجتماعی به آن دسته از مهارتهایی گفته می شود که ما در تعاملات میان فردی خود به کار می بریم.مهارت های اجتماعی در ارتباطات بین فردی

اما از جهاتی تعریف فوق چندان کامل نیست؛ زیرا بیشتر به شکل این مهارتها اشاره دارد تا به ماهیت آنها.

در ادبیات امروزه روانشناسی، تلاش زیادی جهت تعریف مهارت اجتماعی شده است.

برای پی  بردن به این نکته کافی است برخی از تعاریف نظریه پردازان مختلف را مرور کنیم.

فیلیپس (1978) با مرور تحلیلهای ارائه شده در مورد مهارت اجتماعی نتیجه می گیرد که کسی دارای مهارت اجتماعی ست که: با دیگران طوری ارتباط برقرار کند که بتواند به حقوق، الزامات، رضایت خاطر و یا انجام وظایف خود در حد معقولی دست یابد؛ بی آنکه حقوق، الزامات، رضایت خاطر یا وظایف دیگران را نادیده بگیرد، و در عین حال بتواند در این موارد مبادله ای باز و آزاد با دیگران داشته باشد.مهارت های اجتماعی در ارتباطات بین فردی

در این تعریف به عناصر کلان برخوردهای اجتماعی یعنی تقابل بین افراد اشاره شده است (هرچند فیلیپس خاطر نشان می کند دانستن چگونه رفتار کردن در وضعیتهای گوناگون بخشی از مهارت اجتماعی است.)

در تعریف اشالنت و مک فال (1985) نیز به این نکته اشاره شده است: مهارت اجتماعی عبارت است از فرایندهای مرکبی که فرد را قادر می سازد به گونه ای رفتار کند که دیگران او را با کفایت تلقی کنند. مهارتها، تواناییهای لازم برای انجام رفتارهای هدفمند و موفقیت آمیز هستند.

در این تعریف، مهارت اجتماعی تواناییی ست که ما کمابیش از آن بهره می بریم. اما تعاریف نظریه پردازانی که مهارت اجتماعی را بر اساس رفتار اشخاص تعریف می کنند تاحدی متفاوت است. مک گوتیروپریستلی (1981) می گویند مهارتهای اجتماعی به رفتارهایی گفته می شود که شالوده ارتباطهای موفق رودررو را تشکیل می دهند. با درنظر گرفتن اهداف، در تعریف خود این تأکید رفتاری را تعمیم می دهد. او می گوید منظور من از رفتار اجتماعی ماهرانه رفتارهایی ست که به تعمل گران کمک می کند به اهداف خویش دست یابند.مهارت های اجتماعی در ارتباطات بین فردی

بُعد یادگیری را هم به این تعریف می افزاید؛ او می گوید مهارت اجتماعی عبارت است از رفتارهای معین و آموخته شده ای که افراد در روابط بین فردی خود، برای کسب تقویت‌های محیطی یا حفظ آنها انجام می دهند.

مایکلستون و دیگران (1982) در ارزیابی نشانه های مهارت اجتماعی به شش عنصر اصلی اشاره می کنند:

• مهارتهای اجتماعی به طور معمول آموخته می شوند
• شامل مجموعه ای از رفتارهای کلامی و غیرکلامی گوناگون و ویژه اند
• مستلزم داوطلب شدن و ارائه پاسخهای مناسب و موثرند
• تقویتهای اجتماعی دیگران را به حداکثر می رسانند
• ماهیتی تعاملی دارند و به زمان بندی مناسب و تأثیر متقابل برخی از رفتارها احتیاج دارند
• تحت تأثیر عوامل محیطی همچون سن، جنس، و پایگاه طرف مقابل می باشند.

هارجی (1986)  با مرور تعاریف رفتار ماهرانه، به شش جنبه مهارت اجتماعی اشاره می کند. او می گوید مهارت اجتماعی عبارت است از مجموعه ای از رفتارهای هدفمند، به هم مرتبط و متناسب با وضعیت که آموختنی بوده و تحت کنترل فرد می باشند. ما نیز در این مطلب به تعریف او استناد می کنیم. در این تعریف به شش مورد از مؤلفه های مهارت اجتماعی تأکید شده است.

در مطلب بعدی به شش مورد مولفه های مهارت اجتماعی خواهیم پرداخت.مهارت های اجتماعی در ارتباطات بین فردی

برگرفته از کتاب مهارت های اجتماعی در ارتباطات میان فردی اثر هارجی، کریستین ساندرز و دیوید دیکسون؛ با ترجمه خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت