آشنایی با حوزه های مختلف توانبخشی و نقش مددکاران اجتماعی در این حیطه

مفهوم توانبخشی

آشنایی با حوزه های مختلف توانبخشی: معلولیت یک حقیقت انکار ناپذیر است که بر سرنوشت فرد و جامعه اثر می گذارد. توانبخشی پاسخی است به نیاز فرد و جامعه در جهت بازگشت فرد به جامعه برای زندگی مستقل.

از توانبخشی تحت عناوینی از جمله: نوتوانی، بازتوانی، بازسازی نیز نام برده می شود.همچنین حفظ شان و منزلت فرد معلول. در توانبخشی باید به فرد معلول تحت عنوان یک انسان نگاه شود و وی را برای یک زندگی مستقل و حفظ شان وی در مقام یک شهروند نگاه کرد.

آشنایی با حوزه های مختلف توانبخشی

در یک تعریف کلی میتوان گفت توانبخشی عبارت است از: مجموعه اقدامات هماهنگ پزشکی، آموزشی، حرفه ای، اجتماعی که برای بازتوانی فرد معلول و ارتقای سطح کارایی او به بالاترین حد ممکن به منظور دستیابی به زندگی مستقل در جامعه میباشد.

در گذشته نگرش های اولیه به معلولان به صورتی بود که آنها را وابسته به شیطان میدانستند . به وجود ارواح در بدن اینان معتقد بودند که در روح و روان این افراد نفوذ کرده و باعث شده است که این افراد به این صورت درآیند معتقدند بودند که باید این افراد قربانی شوند. به تدریج نگاه به این افراد انسانی تر شد در صورتی که با گذشت زمان بر تعداد معلولان به علت جنگ جهانی،صنعتی شدن و سانحه افزوده می شد.

انواع معلولیت

-معلولين ذهني
-معلولین روانی
– معلولین اجتماعی
– معلولين جسمي حركتي
– معلولين حسي (نابینایان –ناشنوایان )

اهداف توانبخشی

آشنایی با حوزه های مختلف توانبخشی

1)پیشگیری از بروز معلولیت
2)جلوگیری از پیشرفت و حاد شدن آن
3)افزایش آگاهی عمومی از این پدیده
4)تلاش برای خودکفایی فرد معلول و زندگی مستقل
5)تلاش برای ایجاد برابری فرصت های اجتماعی
6)آموزش و آگاه سازی معلول و خانواده وی از حقوقشان
7)تلاش برای بازگرداندن فرد معلول به جامعه
8)آماده سازی جامعه برای پذیرش معلول در مقام یک شهروند

وظایف مددکار اجتماعی در توانبخشی اجتماعی

مددکار اجتماعی اطلاعات مورد نیاز را از فرد معلول،خانواده و دیگر افرادی کسب می کند تا با زندگی فرد به طور کامل آشنا گردد.مددکار اجتماعی در زمینه توانبخشی فرد معلول وظایفی از جمله: آموزش دهنده،حامی ومدافع،تسهیل گر.

نقش آموزش دهنده

آشنایی با حوزه های مختلف توانبخشی

در این نقش مددکار به فرد معلول و خانواده اش در مورد معلولیت و پیامدها و نحوه ی زندگی با معلولیت آموزش های لازم را ارائه می دهد.در اینجا مددکار سعی دارد تا به بیمار و خانواده اش زندگی با امید و تلاش را متذکر شود.

نقش حامی

مددکار سعی دارد تا سیستم های اجتماعی را در جهت نیاز ها و تقاضاهای معلولان حساس نماید تا به نیاز های آنان پاسخ داده شود.

نقش تسهیلگر

مددکار در نقش هماهنگ کننده روابط اجتماعی با شناخت سیستم ها، همکاری بین تخصص ها را گسترش می دهد.و اگر جامعه آمادگی پذیرش نگرش درمورد معلولان را نداشته باشد مددکار باید برای تغییر نگرش مردم تلاش کند.

معلولان ذهنی

معلول ذهنی افرادی هستند که به دلیل وقفه یا کمبود رشد ذهنی،در شرایط عادی قادر به استفاده مطلوب از برنامه های معمولی نیستند و به دلیل عقب ماندگی ذهنی از درک مبانی و مفاهیم،استدلال،قضاوت صحیح محروم اند.

وظایف مددکار اجتماعی در پیشگیری از معلولیت

1)پرهیز از ازدواج فامیلی
2)مشاوره قبل از ازدواج یا بارداری
3)تغذیه صحیح نوزادان
4)تزریق واکسن سرخجه به دختران جوان
5)زایمان در مراکز بهداشتی و ….
توانبخشی معلولان ذهنی

هدف از توانبخشی این افراد که کمک کنیم تا افراد با حداکثر توانایی خود بکار بپردازند و خود را با جامعه تطبیق دهد.

در ارتباط با گروه آموزش پذیر باید تلاش بر ایجاد نقش اجتماعی از طریق جذب آنان در جامعه باشد.توانبخشی حرفه ای یا بعبارتی پذیرش در کارگاه آموزشی و تولیدی.

فعالیتهای بخش مددکاری مرکز

1) کمک به مددجو در شناخت خود و نحوه برخورد با مشکلش
2-تشکیل پرونده مددکاری برای مددجویان و ثبت یک بیولوژی از خصوصیات و زندگی و رفتار مددجو
3-ارائه خدمات حرفه ای به خانواده مددجویان در برخورد سالمتر و موثرتر با مددجوی خود
4-ارائه خدمات به مددجویان به منظور رشد استعدادها و ظرفیتها وقابلیت انان.
5-تلاش مددکار در تغییر رفتارهای ناشایست مددجویان و کمک به جایگزینی رفتارهای صحیح به جای آنها
6-آموزش امور مددکاری به پرسنل در زمینه برخورد بهتر و اثربخش تر با مددجویان و خانواده های آنان
7-کمک به کاراموزان برای نیل به خودکفایی و آماده ساختن انان برای جذب محیط شغلی.
8-تشکیل جلسه با آن دسته از مددجویان که به هر علتی مانع پیشرفت مراحل توانبخشی می شوند.
9-حفظ ارتباط با خانواده افراد برای آموزش و همچنین کمک گیری از انها.
10-ارجاع مددجویان بیمار به مراکز بهداشتی و درمانی
11-همکاری مستمر با قسمت کاریابی به منظور اشتغال معلولان
12-تنظیم برنامه کمک هزینه مالی به کاراموزانی که استطاعت مالی ندارند.
13-تشکیل جلسه با مربیان کارگاهها و بررسی میزان پیشرفت مددجویان.

*پس از اتمام دوره کاراموزی فرد و جذب محیط کاری، مددکار باید پیگیر وضعیت فرد باشد در محل کار حضور پیدا کند و در صورت وجود مشکل پیگیری نماید.

توانبخشی روانی

فرایندی است حاصل تلاش اعضا گروه درمان با هدف ارتقا در توسعه توانمندی های باقی مانده مددجوی روانی ناتوان،برای رسیدگی به زندگی،آموزش،اجتماعی شدن و در کل سازگاری.

نقش مددکار در توانبخشی روانی 

آشنایی با حوزه های مختلف توانبخشی

1) مرحله ارزیابی

از زمانی که بیمار در مراکز بستری می گردد این مرحله آغاز می شود.مددکار با مشاهده و مصاحبه با بیمار آشنا می گردد.که این دانسته ها برای مراحل درمانی مورد استفاده قرار میگیرد.

2)مرحله درمان

درمان بصورت تیمی انجام میشود،به همراه روانپزشک،کاردرمانگر ،پرستار،روانشناس بالینی.در این جا بیماران باید طبقه بندی شوند و در بخشی که مناسب باشد بستری شوند.

3)بازگشت به خانواده و جامعه

مددکار موظف است بیمار را برای ورود به جامعه آماده کرده و شروع زندگی در جامعه را به وی آموزش دهد.و همچنین آموزش هایی را به خانواده داده تا با بیمار روانی چگونه برخورد کنند.و باعث آزار بیمار نشوند.

4)پیگیری

مددکاربعد از ترخیص بیمار بازدید منزل را انجام میدهد تا از وضعیت بیمار و همچنین خانواده وی آگاه شود.در ضمن مددکار باید علاوه بر کمک های معنوی کمک های مادی را هم مدنظر داشته باشد زیرا برخی از بیماران قادر به کار کردن و تامین معاش نیستند.

معلولین اجتماعی

افرادی هستند که در نتیجه نامناسب بودن شرایط خانوادگی،نابسامانی اقتصادی و فرهنگی، دچار انحرافات رفتاری و اخلاقی شدند.

مهمترین گروه از معلولان

1)کودکان آسیب دیده
2)معتادان
3)محکومان دراز مدت زندان ها
4) متکدیان
5)روسپیان

در زمینه نقش و وظایف مددکار در مورد کودکان بی سرپرست و بدسرپرست مفصلاً توضیح داده شده است. در مورد کودکان بزهکار مددکار اجتماعی ضمن همکاری با اعضای گروه در بازسازی شخصیت کودک در بررسی مسائل و مشکلات آنان در محیط خانواده نیز نقش مهمی دارد.

مددکار رابطی است میان مسئولان کانون اصلاح و تربیت و خانواده کودک بزهکار جهت بازگشت کودک به خانواده.

مددکار اجتماعی درزمینه بازپروری معتادان نیز نقش بسیار مهمی ایفا میکند.مددکار به نوعی هم در پیشگیری اعتیاد و هم در حین مصرف و هم در جهت بازتوانی و ترک اعتیاد نقش آفرینی میکند.

مددکار پس از شناخت و ارزیابی دقیق، با کمک تیم درمان سعی در انتخاب برنامه در جهت بهبود فرد دارد.

مددکار سعی دارد در فرد معتاد حس مسئولیت و تعهد را ایجاد کند و سعی دارد تا فرد معتاد اعتماد بنفس از دست رفته خود را بدست آورد. همچنین مددکار با خانواده معتاد وارد رابطه میگردد تا به آنها آموزش دهد که چگونه با فرد برخورد کنند.

زندانیان

موارد مهم در توانبخشی زندانیان 

1)کمک به خانواده زندانی زیر نظر انجمن حمایت از زندانیان نیازمند
2)پیشگیری از تاثیرات نامطلوب دورانحبس بر مجرمان
3)تدوین برنامه سازگاری با زندگیدر خارج زندان

روسپیان

موارد مهم توانبخشی روسپیان 

1)ایجاد ساختارهای حمایت کننده در زمینه بازپروری و کاریابی
2)ایجاد تغییر درسبک زندگی ازطریق حرفه آموزی
3)پیگیری امور پس از اشتغال به منظور اطمینان از سازگاری آنان با جامعه

معلولین جسمی

همه افراد در معرض معلولیت جسمی قرار دارند. طی یک حادثه رانندگی، سوانح طبیعی،بیماری و…

یکسری از معلولیت ها در دوران بارداری ایجاد می شود مانند،استفاده از داوراهی خاص،اشعه ایکس،و..معلولان جسمی حرکتی آنانی هستند که به هر علت دچار ضعف، اختلال، ناتوانی، در سیستم حرکتی هستند و برای حرکت به ویلچر، واکر و … محتاج اند.

وظایف مددکار اجتماعی در خصوص معلولین ضایعه نخاعی

مددکار اجتماعی برای کمک به این دسته معلولان با توجه به نوع معلولیت وی وظایفی را برعهده دارند برای مثال مددکاری که با بیماران ضایعه نخاعی کار میکند در سه مرحله :

1)جمع آوری اطلاعاتی درزمینه شخصیت بنیادی،ویژگی های روانی،و توانایی سازگاری فرد با محیط پیش از معلولیت
2)اطلاعاتی در مورد تاثیر معلولیت بر فرد
3)شناخت منابع و عوامل محیطی که پیش بینی فرد معلول براساس آنها ممکن میشود.
پس از این مددکار باید درمورد معلولیت فرد با خانواده وی صحبت کند و آنها را آگاه کند.

اهداف توانبخشی در بیماران ضایعات نخاعی

1)افزایش قدرت باقی مانده عضلات
2)افزایش قدرت دست
3)آموزش کار با ابزارهای مکانیکی و کمکی

توانبخشی افراد کوادری پلژیک (فلج چهاراندام)

این افراد عموما کار با اندام فوقانی نمی توانند انجام دهند.اما فعالیت های فکری آنها طبیعی است تعدادی از ابزارها وجود دارد تا فرد بتواند با استفاده از آنها از توانایی باقی مانده بدن استفاده کند، مانند زبان
افرادی که سطح آسیب آنها از مهره گردنی 7تا مهره پشتی12 است این افراد از صندلی چرخدار بهره می برند و باید قدرت عضلات دست را افزایش داد.

توانبخشی افراد پاراپلژیک (فلج پاها)

اسیب از مهره کمری12است. علاوه بر عضلات چهارسر،کم وبیش قدرتی دربرخی عضلات دیگر باقی است و می توانند با عصا و یا بریس زندگی کنند.در کل شامل موارد زیر است :

1)زندگی مستقل فرد
2)داشتن عمر طولانی
3)رسیدگی به امور بهداشتی
4)تشکیل خانواده
5)امکان تردد در اماکن عمومی+
3.0

نابینایان

اهداف توانبخشی نابینایان

1)کاهش عوارض نابهنجاری ناشی از نابینایی
2)تجدید و تقویت قوای فیزیکی،روانی،اجتماعی فرد
3)فراهم کردن امکانات و خدمات آموزشی(روش بریل،گوش دادن و…)

این اهداف از طریق توانبخشی پزشکی،آموزشی،حرفه ای، امکان پذیر می گردد.

مددکار باید فرد را با این امکانات آشنا کند.

ناشنوایان

در عرف ناشنوا کسی است که هیچگونه شنوایی نداشته باشد. ناشنوای مطلق، ناشنوا، نیمه شنوا، سخت شنوا، از انواع ناشنوایی هستند.

در توانبخشی ناشنوایان دو عامل سن و میزان شنوایی اهمیت دارد .از این رو درمان توانبخشی برسه عامل ارزش یابی، عرضه خدمات مناسب و پیگیری مستمر استوار است.

مددکار اجتماعی وظیفه دارد در کاهش فشار بر والدین به ویژه مادران بعد از تشخیص ناشنوایی است تا بتواند کاملا این معلولیت و نحوه زندگی با آنها را برای خانواده شرح دهد.

1)والدین باید درمورد ناشنوایی راهنمایی شوندو همچنین در جلسات گروهی با والدین دیگر که دارای کودک ناشنوا هستند قرار بگیرند تا متوجه شوند این مشکل منحصربفرد نیست
2)انجام مشاوره و راهنمایی به خانواده در جهت اصلاح رفتار و همچنین اصلاح رفتار تا منجر به بروز مشکلات در خانواده نشود.

اهداف توانبخشی مبتنی بر جامعه

1)تغییر نگرش جامعه و شیوه رفتار با مردم و فرد معلول
2)استقلال فرد معلول
3)انتقال اطلاعات مناسب به معلول
4)کمک به تغییر نگرش معلولان از نقش دریافت کننده صرف .

• گردآورنده: عاطفه کرد
• مددکار اجتماعی و روانشناس