ازدواج های زودرس و به عبارتی نابهنگام که در برخی جوامع بر دختران نوجوان تحمیل می شود، چالشی است که در فصل مشترک آسیب های پیش روی زنان و کودکان قرار می گیرد. تفاوت های فیزیولوژیک (اندام شناسانه) اعضای جوامع گوناگون از شرق آسیا گرفته تا قبیله های کوچک و نخستین آمریکای لاتین سبب شده معیار دقیق سنی ای برای تشخیص نوجوانان از بزرگسالان در دست نباشد. با این حال، در بسیاری از جوامع، نوجوانی به دوره ای انتقالی گفته می شود که به طور معمول از 11 سالگی آغاز می شود و در 18 سالگی به پایان می رسد. در سال های گذشته، حقوق نوجوانان و خردسالان از جمله موضوعات مورد توجه افکار عمومی کشورها، فعالان حقوق بشر و سازمان های بین المللی بوده است. در این پیوند، مساله ازدواج نوجوانان و حتی خردسالان چالشی در برابر این حقوق به شمار می رود؛ چالشی که در بیشتر موارد، در زمره تهدیدهای پیش روی حقوق زنان نیز در سراسر جهان قرار می گیرد. به این ترتیب می توان گفت، ازدواج خردسالان و نوجوانان چالشی جهانی است که مرزهای ملی را درنوردیده و شهروندان جهانی را در برابر آسیب هایی جدی قرار داده است.
** آماری از ازدواج کودکان در جهان
چندی پیش، «صندوق کودکان ملل متحد» (یونیسف) نشستی با موضوع ازدواج کودکان و با هدف چاره جویی برخورد با این چالش در لندن برگزار کرد.
در این گردهمایی بین المللی که از سی و یکم تیرماه 93 گشایش یافت، سازمان یونیسف هشدار داد در صورت تداوم روند کنونی، تا سال 2050 میلادی، شمار دخترانی که زیر سن قانونی در سراسر جهان ازدواج کرده اند، به یک میلیارد نفر خواهد رسید. این شمار هم اکنون از سوی یونیسف 700 میلیون نفر اعلام شده است.
در بسیاری از کشورها، سن ازدواج زنان 18 سال تعیین و ازدواج پایین تر از این سن غیر قانونی اعلام شده است.
به گزارش سی و یکم تیرماه تارنمای «بی.بی.سی» از این نشست، شرکت کنندگان در کنفرانس لندن خواستار اقدام هایی جدی در زمینه جلوگیری از خشونت علیه زنان و کودکان و ازدواج اجباری خردسالان و نوجوانان شدند.
در این ارتباط، تارنمای آلمانی «دویچه وله» نیز شانزدهم اسفندماه سال گذشته گزارشی در مورد ارزیابی رسمی ˈصندوق جمعیت سازمان ملل متحدˈ از وضعیت ازدواج های زودهنگام و زیر سن قانونی منتشر کرد و به تحلیل این گزارش پرداخت.
در ارزیابی رسمی صندوق جمعیت سازمان ملل متحد که در آستانه روز جهانی زن (هشتم مارس- هفدهم اسفندماه) منتشر شد، آمده است تا سال ۲۰۲۰ میلادی، بیش از ۱۴۲ میلیون دختر نوجوان و زیر سن قانونی، به اجبار از سوی خانواده های خود به ازدواج مردان میانسال در می آیند.
به این ترتیب، سالانه 14 میلیون تن به ناچار به ازدواج های زیر سن قانونی تن در می دهند.
تارنمای یاد شده با توجه به نظرهای کارشناسان و در تحلیل این وضعیت، فقر و ناآگاهی خانواده ها در جوامع محتلف را ریشه اصلی این چالش جهانی قلمداد کرده است.
به باور کارشناسان، بسیاری از کودکان پس از ازدواج حق در دست گرفتن سرنوشت خود را از دست می دهند.
این کودکان که به طور معمول به ازدواج مردانی با اختلاف سنی بالا در می آیند، با بدرفتاری، خشونت و محرومیت هایی چون کناره گیری اجباری از تحصیل روبرو می شوند.
این کودکان همچنین با آسیب های گوناگون و جبران ناپذیر جسمی و روحی دست به گریبان هستند و با خطراتی همچون بارداری های پرخطر و مرگ خود یا کودکشان هنگام زایمان دست و پنجه نرم می کنند.
** ازدواج کودکان، چالشی با گستره جهانی
همچنان که پیشتر گفته شد، بسیاری از کارشناسان آسیب های اجتماعی، ازدواج خردسالان و نوجوانان را پدیده ای با گستره جهانی می دانند.
در این باره، «سید حسن موسوی چلک» رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، در گفت و گو با پژوهشگر خبرگزاری جمهوری اسلامی، چالش یاد شده را از مهمترین آسیب های جوامع مختلف خواند.
موسوی چلک با تاکید بر پیامدهای ویرانگر ازدواج کودکان گفت: این پدیده مرز جغرافیایی نمی شناسد.
در سراسر جهان کودکان آسیب پذیرترین ها هستند و آنان که از حمایت های اجتماعی لازم بی بهره اند در معرض آسیب های بیشتری قرار می گیرند.
به طور کلی می توان گفت که چالش ازدواج کودکان در جوامع مختلف در رخدادهایی چون جنگ، مهاجرت، پناهندگی و نابسامانی خانواده ها ریشه دارد.
افزون بر این، فقر و محرومیت و نیز انگاره های نادرست خانواده ها و عرف های غلط اجتماعی، کودکان بی پناه را به دامن ازدواج های اجباری و نابهنگام می اندازد.
در چنین شرایطی، آسیب های جسمی و روانی بسیاری بر این کودکان وارد می آید که به طور غیر مستقیم نیز پیامدهای نامطلوبی در زندگی اجتماعی به بار خواهد آورد.
در سال های گذشته بیشترین فراوانی ازدواج کودکان در مناطقی چون شبه قاره، خاورمیانه، آفریقا و برخی کشورهای آسیایی رصد شده است.
به گزارش نهم خردادماه تارنمای بی.بی.سی، اتحادیه آفریقا به دنبال به راه انداختن برنامه ای با هدف متوقف کردن ازدواج کودکان در این قاره است.
به گفته مقام های اتحادیه آفریقا، روزانه نزدیک به 40 هزار دختر خردسال آفریقایی ازدواج می کنند. همچنین میزان ازدواج کودکان در شرق و جنوب آفریقا بیش از ۳۰ درصد شمار همه ازدواج ها است.
در کشوری چون یمن، در سال های گذشته هیچ سن مشخص قانونی برای ازدواج وجود نداشته است.
به گزارش تارنمای سازمان «عفو بین الملل» در هفتم اردیبهشت ماه سال جاری، این سازمان از مقام های یمن خواسته تا هر چه زودتر در مسیر تعیین سن قانونی ازدواج در این کشور گام بردارند.
در این گزارش آمده است در سال های گذشته نیمی از دختران یمنی در سن پایین و با مردانی ازدواج کرده اند که بسیار مسن تر از آنان بوده اند. سن نزدیک به 14 درصد این دختران نیز زیر 15 سال بوده است.
بیشتر این دختران از ادامه تحصیل محروم می شوند و برخی دیگر به دلیل زایمان در سنین پایین جان خود را از دست می دهند.
این در حالی است که در سال های پیشین در کشورهای منطقه چون مصر، الجزایر، امارات متحده عربی، عراق و تونس، 18 سال به عنوان سن قانونی ازدواج تعیین شده است.
** جمع بندی
با توجه به شمار بالای ازدواج کودکان در جوامع مختلف، به ویژه کشورهای جهان سومی، پدیده یاد شده را می توان چالشی جهانی به شمار آورد.
این چالش با آسیب های فراوان جسمی و روحی که به کودکان وارد می آورد، پیامدهای مستقیم و غیر مستقیم نامطلوبی را در این جوامع به بار می آورد.
در این پیوند، کارشناسان نهادینه شدن نقض حقوق زنان و کودکان، افزایش میزان مرگ و میر کودکان و مادران و از هم پاشیدگی و نابسامانی خانواده ها را از مهمترین پیامدهای مستقیم این چالش جهانی به شمار آورده اند.
منبع: ایرنا
