مطالبه گری، مهارتی آموخته نشده!

مهارت های زندگی ابزاری هستند که در حل مسائل زندگی به خصوص آنگاه که درمانده می شویم به کارمان می آید. زندگی در دنیای امروز به علت پیچیدگی روابط ، مهارتهای گوناگونی را طلب می کند. به طوریکه  مدیریت این روابط می تواند موجب رشد و ارتقاء کیفیت زندگی مان شود. اعمال مدیریت صحیح روابط مستلزم برخورداری از مهارت هایی است که افراد با استفاده از آن ها می توانند روابط بین فردی و اجتماعی خود را به نحو موثری سازمان دهند. یکی از آنها مهارت مطالبه گری یا جسارت Assertiveness Skill  است.

به مهارت مطالبه گری، جرأت مندی یا قاطعیت نیز گفته می شود. منظور از آن توانایی ابراز مستقیم، آشکار و صادقانه احساسات، افکار و نیازهای فرد است، به طوری که بدون تضییع حقوق دیگران منجر به حفظ و دفاع از حقوق خود شود. جسارت و مطالبه گری یکی از عوامل مهم تنظیم و تعادل بخشیدن به تعاملات انسانی است که امکان دستیابی به روابط صادقانه، صمیمانه، و در نتیجه موفقیت را بیشتر می کند و اعتماد به نفس را می افزاید. رفتار جسورانه، مطالبه گرایانه یا قاطعانه تنها رویکرد سالم، انطباقی و سازنده ای است که باید در روابط انسانی به کار رود. انواع رفتار مطالبه گرانه عبارتند از بیان جسورانه، درخواست جسورانه، رد قاطعانه و توانایی نه گفتن.

مسأله ابراز وجود مسأله ی بسیار مهمی است. یعنی افراد در جامعه باید بدانند بهترین شیوه برای گرفتن حقشان و گفتن حرفشان، نه خشونت است نه کوتاه آمدن. متاسفانه امروزه در جامعه ما بیشتر افراد در مواجهه با شرایط خاص به جای ابراز وجود، بیشتر متوسل به دو روش ناکارآمد برخورد پرخاشگرانه یا منفعلانه می شوند که نمونه های آن در میان مراجعینی که به کلینیک های مددکاری اجتماعی می آیند، فراوان است. مواردی که توانایی ابراز وجود و رفتار قاطعانه در برخورد با خواسته های نامعقول خانواده و دوستان، شرایط تحمیل شده در محل کار، حقوق ضایع شده در جامعه را ندارند و برای احقاق حقوق خود به مددکار اجتماعی مراجعه کرده اند. از آنجا که مددکاری اجتماعی کارکرد اجتماعی افراد را افزایش می دهد، برای این منظور فعالیت های خود را بر روابط اجتماعی که موجب شکل گیری کنش های متقابل افراد و محیط می گردد، متمرکز می سازد. این فعالیت ها در سه زمینه پدید می آید: ترمیم قابلیت های مختل شده، تامین منابع و امکانات اجتماعی. بنابراین مددکاران اجتماعی می توانند با آموزش مهارت های زندگی به مددجویان در تمام سطوح پیشگیری، در توانمندسازی آنها گام بزرگی بردارند و آنها را برای دستیابی به اهدافشان، به سلاح مطالبه گری مجهز نمایند. تنها در این هنگام است که می توان به بالندگی مددجو در جامعه پرتنش امروزی امیدوار بود.

الناز نیکوپور
مددکار اجتماعی و مدرس مهارت های زندگی