خودکشی و بحران معنا «قسمت دوم»

خودکشی و بحران معنا: در ادامه مبحث پیشین در بخش دوم به این سوالات پاسخ خواهیم داد که منظور از خودکشی، معنا و بحران چیست و ارتباط خودکشی با معنای زندگی چیست و چرا در حال حاضر می توان ادعا کرد که خودکشی در حال تبدیل شدن به نوعی بحران است و یا حتی ممکن است تبدیل به یک بحران نیز شده باشد؟

خودکشی چیست؟

شرایط و الزامات آن چیست و آثار و پیامدهای آن چگونه است؟ هر چند تعاریف مختلفی از خودکشی توسط صاحب نظران و از دیدگاههای مختلفی ارایه شده است، با این وجود در یک تعریف کلی می‌توان خودکشی را نوعی خشم انباشته شده و درونی ناشی از مواجه با رنج و ناکامی های متعدد دانست که در اعتراض به وضعیت موجود و معطوف به خود اتفاق می افتد.

در حالیکه فرد تصور می کند راهی برای پایان دادن به درد و رنج های او نیست و دچار ناکامی در ابعاد مختلف زندگی می شود. درد و رنج فرد می توان از نوع درد و رنج های گریزپذیر یا علاج پذیر ( نظیر مسائل مالی، عاطفی، خانوادگی و …) و گریزناپذیر و یا علاج ناپذیر ( نظیر ابتلا به بیماری های مزمن، تنهایی مزمن، پیری و …) باشد.

با این وجود غالب درد و رنج های آدمی به قول استاد مصطفی ملکیان از جنس درد و رنج‌های علاج‌پذیر است. بر این اساس خودکشی یک پدیده صرفاً فردی نیست، بلکه نوعی کنش است که حاصل تعامل فرد با خانواده، جامعه و ساختارهای اقتصادی و سیاسی جامعه است. چنین ارتباطی متقابل بوده و بر همدیگر تاثیرگذار هستند.

معنا چیست و جایگاه آن در بحث خودکشی کجاست؟

معنا نیز یکی از مفاهیم اساسی و کلیدی بوده که عموماً مورد مناقشه بوده و نظریه پردازان مختلف از جمله فیلسوفان به تفصیل به تعریف و ابعاد مختلف آن پرداخته‌اند. با این وجود هنگامی که از معنا و معنای زندگی سخن گفته می‌شود ناظر به ۳ بعد: ۱- هدف زندگی ۲- سودمندی و ۳- ارزش زندگی است.

به عبارتی هنگامی که گفته می‌شود فردی دچار بی معنای زندگی شده است یعنی فرد در هر یک از سه بعد یاد شده دچار بی‌معنایی شده است.

افرادی که دچار بی‌معنایی در زندگی می شوند فاقد هدف در زندگی هستند و تصور می‌کنند که انگیزه و راهی برای رسیدن به اهداف خود ندارند. از طرف دیگر تصور می‌نمایند که برای زندگی به اندازه کافی سودمند و یا مفید نیستند و فاقد هر گونه شایستگی و خصوصیات مثبت و ارزشمندی در زندگی هستند.

همچنین در زندگی نیز دچار پوچی و بی معنایی می‌شوند و تصور می نمایند که زندگی پوچ بوده و راهی برای پایان دادن به وضعیت موجود نمی‌یابند. البته افرادی که خودکشی کامل می‌کنند.

زمینه های دچار مشکل در فرد در معرض خودکشی

علاوه بر معنای زندگی در ۳ زمینه دیگر نیز دچار مشکل می‌شوند: ۱- تعلق و یا وابستگی خود را نسبت به اطرافیان از دست می‌دهند، ۲- باورهای مذهبی‌شان به حداقل کاهش پیدا می‌کند و ۳- جرات و شجاعت خودکشی پیدا می‌کنند. به این ترتیب افرادی که در نهایت خودکشی کامل می‌کنند در همه ابعاد سه گانه معنای زندگی و ۳ بعد دیگر دچار بحران و بی معنایی می‌شوند.

واژه بحران و جایگاه آن در مبحث خودکشی

موضوع دیگر آن است که از واژه بحران برای توصیف وضعیت موجود استفاده شده است. از بحران نیز تعاریف مختلفی ارایه شده است، اما به طور کلی در یک تعریف عمومی، به معنای انحراف از وضعیت تعادل عمومی رابطه سازمان با محیط و یک وضعیت زیست محیطی و روانی و اجتماعی اطلاق می‌شود که فراتر از ظرفیت انطباقی جامعه با آن است.

بر این اساس بحران شرایطی است که ایجاد ناامنی می‌کند، تهدیدی جدی نسبت به وضعیت موجود می باشد و همواره با فشار و فوریت برای عمل به وجود می آید.

با توجه به افزایش آمار خودکشی و اقدام به خودکشی در جامعه طی چند سال اخیر به نظر می رسد که می توان از واژه بحران برای توصیف وضعیت موجود استفاده نمود.

آمار و ارقام خودکشی در ایران 

بر اساس آمارهای وزارت کشور هر سال بیش از ۱۰۰ هزار نفر در کشور اقدام به خودکشی می‌کنند و در حدود ۶۰۰۰ نفر نیز خودکشی کامل دارند. در حالیکه روند موجود رو به رشد است و به نظر می رسد که از نظر سنی و جنسیتی با تغییر شرایط مواجه هستیم. به عبارتی احتمالاً شاهد جوانگزینی خودکشی در جامعه و افزایش موارد در بین زنان می باشیم که در یادداشت های آتی به تفصیل به چرایی آن خواهیم پرداخت.

نتیجه گیری

بر این اساس آنچه که باعث نگرانی است این است که: ۱- جامعه شاهد افزایش موارد اقدام به خودکشی می باشد. ۲- متغیر خانواده یکی از دلایل بروز خودکشی در جامعه (در کنار سایر عوامل) است و لذا باید به تفصیل به تحولات خانواده در دوره معاصر نیز به عنوان دلیل خودکشی پرداخت، ۳- شاهد جوان گزینی خودکشی و افزایش موارد اقدام به خودکشی در بین کودکان و نوجوانان در جامعه و بسط جنسیتی آن هستیم، هر چند که در بین سالمندان نیز به دلایلی (نظیر تنهایی، ابتلای به بیماری و مرگ قریب الوقوع) وجود دارد؛ ۴- از نظر سبب شناسی معنای زندگی برای تبیین بخش عمده ای از دلایل خودکشی بکار می رود و لذا باید در مداخلات از نظرات فلاسفه و جامعه شناسان بهره مند شد و ۵- در حال ورود به شرایط بحرانی در حوزه خودکشی هستیم.

در یادداشت های آتی به تفصیل به سبب شناسی آن خواهیم پرداخت و در نهایت راهکارهای عملی و شیوه های مداخلاتی کاربردی ارایه خواهد شد.

نویسنده: سلمان قادری، مددکار اجتماعی

خودکشی و بحران معنا خودکشی و بحران معنا خودکشی و بحران معنا خودکشی و بحران معنا خودکشی و بحران معنا خودکشی و بحران معنا خودکشی و بحران معنا خودکشی و بحران معنا خودکشی و بحران معنا