دکتر مصطفی اقلیما- رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران – امروزه شبکه‌های اجتماعی به عنوان یک نیاز عمومی در جوامع مختلف بشری خودنمایی می‌کنند؛ شبکه‌هایی که گاهی اعتیاد آور می‌شوند و ارتباطات مجازی مردم بویژه جوانان و نوجوانان را به سمتی می‌کشانند که در بسیاری مواقع بدون اختیار، بخش عمده‌ای از اطلاعات شخصی را نه تنها در معرض دید عموم می‌گذارند، بلکه دو دستی تقدیم سرویسهای اطلاعاتی می‌کنند. اقدامی که صاحبان شبکه‌های اجتماعی با ایجاد آن دام اجتماعی را برای تخلیه اطلاعاتی کاربران فراهم کرده با فروش هدایت شده آن‌ها درآمدهای گزافی به دست می‌آورند.
** خدمات رایگان؛ چرا؟
در اثبات این ادعا می‌توان به ارایه رایگان خدمات این شبکه‌ها اشاره کرد؛ شبکه‌هایی که هم تماس صوتی و تصویری اینترنتی رایگان و هم پیامک مجانی را در اختیار عموم بدون هیچ چشمداشتی قرار می‌دهند. این اقدام طعمه‌ای برای جلب مخاطب و ایجاد بستری برای قرار دادن آن‌ها در فضایی عمومی به منظور انتقال اطلاعات است؛ در این روش افراد نسبت به مسایل مختلف با همدیگر به گفت‌و‌گو می‌پردازند و صاحبان این شبکه‌ها نیز با دسته بندی اطلاعات رد و بدل شده، محتوای سازمان یافته گفت‌و‌گو‌ها را برای سیاستگذاری سرویسهای اطلاعاتی طبقه بندی می‌کنند و به فروش می‌رسانند.
** سرویسهای اطلاعاتی و اطلاعات ارزشمند
این خرید و فروش اطلاعات بهترین و ارزان‌ترین روش برای سرویسهای اطلاعاتی است که با تکیه بر آن، از ریز‌ترین خاستگاه‌های جمعی آگاه می‌شوند و در صورت نیاز به شناسایی و سرمایه‌گذاری بر روی افراد و اشخاص مورد هدف می‌پردازند.
در این روش با ایجاد بستر گفت‌و‌گوی آسان افراد به بیان دیدگاه‌های خود می‌پردازند، دیدگاه‌هایی که هم در جهت منافع ملی و هم در جهت ضدیت با منافع ملی خواهند بود؛ صاحبان بنگاه‌های اجتماعی نیز در یک چشم به هم زدن آمار دسته بندی از موافقان و مخالفان و حتی علاقه مندی‌های آن‌ها را در اختیار خواهند گرفت.
** مراقب حریم خصوصی خود باشید!
از سویی دیگر امروزه با دسترسی به وسایل ارتباط جمعی چیزی به نام حریم خصوصی وجود ندارد و مردم با ورودشان به چند ده شبکه اجتماعی متنوع خود را در معرض دید عموم در سراسر جهان قرار می‌دهند. نکته حایز اهمیت دیگر اینکه چون فرایند شکل گیری و بسترسازی این شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر ساختار اطلاع رسانی است و بیشتر خصوصیات رسانه جمعی را نه تنها دارد، بلکه در بسیاری مواقع حتی از رسانه‌ها هم پیشی می‌گیرد، از این رو گمنام بودن در این شبکه‌ها نه تنها لذت بخش نیست، بلکه خسته کننده نیز خواهد بود، زیرا کاربر از لحاظ مسایل روانی-سیاسی و اجتماعی گمنام، اظهارنظر کردن را نمی‌پذیرد و همیشه به دنبال خودنمایی است و این خودنمایی همان چیزی است که صاحبان شبکه‌های اجتماعی به دنبالش می‌گردند.
در این شرایط دیگر کاربر نمی‌تواند اطلاعاتش را برای خود نگهداری کند و در برابر دیگران آشکار نکند و این امر عملاً با گستره شبکه‌های اجتماعی و بستر خودفروشی اطلاعاتی فراهم شده است. بدین ترتیب در چندصدهزارکیلومتری مرزهای خاکی و در شبکه‌های اجتماعی هر کاربری می‌تواند عملا در برابر میلیون‌ها نفر اظهارنظر و عکسهای خود را عرضه کند.
** فضای مجازی به حفظ حریم خصوصی فکر نمی کند
هرچند مرز‌ها و محتوای آنچه خصوصی قلمداد می‌شود در فرهنگ‌ها و اشخاص متفاوت است، اما پایه و اساس اصلی آن‌ها مشترک است و حق مصونیت از تعرضِ حکومت، شرکت‌ها، یا افراد به حریم خصوصی، در بسیاری از کشور‌ها به عنوان قوانین حفظ حریم خصوصی وجود دارد و در برخی موارد در قانون اساسی آن‌ها آمده‌است. تقریباً همه کشور‌ها قوانینی دارند که به روشی حریم خصوصی را محدود می‌کند، اما واقعیت این است که در عمل کمتر کشوری در جهان به حفظ حریم خصوصی افراد پایبند است و وجود همین بسترهای اجتماعی و خرید و فروش اطلاعات به دست آمده از همین فضا‌ها گواهی بر این ادعاست.
** با آگاهی وارد این شبکه ها شوید
حال در چنین فضایی کاربران باید بدانند که چه می‌گویند و چگونه اظهارنظر می‌کنند؛ باید از داشته‌های اطلاعاتی خود مراقبت کنند و ورود و خروجشان به شبکه‌های اجتماعی با دقت مدیریت شود، زیرا اگر در این زمینه مدیریت آگاهانه‌ای نداشته باشند تمام داشته‌های اطلاعاتیشان در اختیار سرویسهای اطلاعاتی قرار خواهد گرفت و آن‌ها با تحلیل محتوای همین داده‌های اطلاعاتی سوء استفاده‌های بسیار خواهند کرد.
هرچند بنده معتقدم نباید از این شبکه‌های اجتماعی با هویت مشخص استفاده کرد، اما نیاز اجتماعی جامعه نمی‌تواند این دیدگاه را همه گیر کند، از این رو تنها راه مقابله با مشکلات حریم خصوصی در فناوری‌های ارتباطی و شبکه‌های اجتماعی مراقبت از داده‌های اطلاعاتی و آگاه بودن به اظهارنظرهای مثبت و منفی کاربران است.(منبع:روزنامه قدس)
