بدینوسیله گزارش یازدهمین مباحثه گروهی مددکاران اجتماعی در “گروه بزرگ مددکاران اجتماعی ایران در تلگرام” جهت مطالعه کاربران محترم وبسایت نمایه می گردد. قابل به ذکر است مشروح خلاصه مباحثه های گروهی صرفاً به منظور انتقال ایده ها و کیفیت تبادل افکار و هم اندیشی های گروهی در “وبسایت رسمی مددکاران اجتماعی ایران” منعکس می گردد.
سه خودکشی دانش آموزی در سال 94، خودسوزی کارگران، خودکشی شهروندان در مترو …. آیا همه این مسائل می تواند نشانه ای از بحران خودکشی در ایران باشد؟
خودکشی از منظر جامعه شناسان و رفتارشناسان اجتماعی هنگامی رخ می دهد که فرد از دایره نظارت اجتماعی خارج شود. این نظارت به معنای زیر نظر بودن نیست بلکه احساسی است که فرد در جریان اجتماعی شدن بدست می آورد و آن حس مهم بودن و جلب توجه کردن از طرف جامعه است. خودکشی یک مشکل مربوط به سلامت عمومی بوده، یک پدیده ی جهانی که بسیاری از کشورها با این پدیده درگیر هستند و با مجموعه ای از عوامل خطرآفرین ارتباط پیدا میکند. حال این سوال مطرح میگردد که در جامعه ی فعلی که دچار آنومی اقتصادی و اجتماعی شده چه افرادی در معرض خودکشی هستند؟؟
1. اولین گروه، افرادی هستند که کیفیت زندگی برایشان سخت و وحشتناک است و امکان پیشرفت بسیار کمی دارند یا اصلاً امکان پیشرفت و موفقیت ندارند. چنین افرادی مدتهاست بیمارند و به طور جدی ناتوان شدند و جداً قصد خودکشی دارند چون در زندگی چیزی ندارند که به خاطرش زنده باشند. مخصوصاً زمانی که تنها هستند و از حمایت اجتماعی برخوردار نیستند.
2. دومین گروه، افرادی هستند که به تازگی دچار آسیب عاطفی شدند. این افراد دوره ای بحرانی و پرخطر را طی می کنند.
3. سومین گروه افرادی هستند که از صحبت کردن راجع به خودکشی و یا رفتار خودکشی به عنوان آخرین وسیله استفاده میکنند. برای اینکه توجه و حمایت دیگران را جلب کنند و اغلب دیدشون نسبت به مرگ دوسوگرایانه ست.
بررسی خودکشی به منزله یک پدیده اجتماعی جدی از دو، سه قرن پیش توسط پژوهشگران اروپایی آغاز شد. در این کشورها عبور از زندگی سنتی و ورود به زندگی صنعتی بر آمارهای مربوط به خودکشی افزود. بر اساس تحلیلی که سازمان بهداشت جهانی در مورد بیلان خودکشی از ایران ارائه داده، ایران جزء کشورهای در بدو ورود به مرحله صنعتی شدن است که در جدا شدن و بریدن از سنت ها و بافت های سنتی و ورود به جهان صنعتی دچار دوگانگی و تضاد فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی شده است. این دوران گذار به دلیل ایجاد تضادهای شدید بین باورها و واقعیت ها، انگیزه خودکشی را در افراد زیاد کرده است و به همین دلیل آمار خودکشی در ایران بالاست.
انگیزه خودکشی افراد در جوامع گوناگون می تواند متفاوت باشد. بر اساس نظر جمعی متخصصان مددکاری اجتماعی در ایران دلایلی از قبیل:
1. اختلافات زناشویی، عشق و تمایلات شدید عاطفی و علل ناموسی
2. ناراحتی های روانی، شکست در عشق و اختلافات روانی و شخصیتی
3. مشکلات ناشی از شکست های تحصیلی و استرس ها و فشارهای روانی و روحی ناشی از آنها، احساس پوچی و بی هدفی و افسردگی
4. فقر و تنگدستی، بیکاری، اخراج از کار و شرایط نامساعد اقتصادی
5. مسائل و معضلات زندگی شهری و وضعیت نابه سامان زندگی
6. از هم پاشیدگی گروه های اجتماعی مانند خانواده، شغلی، خویشاوندی، دوستی
7. اعتیاد به مواد مخدر، الکل و داروهای توهم زا
8. ضعیف شدن اعتقادات مذهبی
9. عدم استقلال و اجبار در پیروی از مقررات سنتی
10. برملا شدن اسرار و حقایق خصوصی زندگی فرد
لازم به ذکر است در ایران مطالعه ی دقیقی در امور خودکشی صورت نگرفته است زیرا آمار پزشکی قانونی گویا نیست و بسیاری از افراد خودکشی خانواده ی خود را ننگ و بی آبرویی تلقی کرده و از افشای آن خودداری می کنند.
به گفته کارشناسان، پیوند مستحکم و قوی با افراد خانواده و فامیل و حمایت عاطفی و راستین از سوی دوستان و آشنایان، امید و نگاه مثبت به زندگی و آموزش های اصولی در دوران کودکی می تواند ضریب تاب آوری در مقابله با مشکلات را افزایش دهد و فرد را از دست زدن به خودکشی دور نگه می دارد. با اشاره به نقش خانواده صاحب نظران حوزه مددکاری اجتماعی معتقدند زمانی آمار یک پدیده از حد نرمال فراتر رفت و پدیده شیوع و شدت خاصی در سطح جامعه یافت باید به سراغ ساختار و کارکرد نهادهای اجتماعی برویم، از این رو خانواده عامل مهمی در تولید سرمایه اجتماعی ست، می توان با تجهیز خانواده به آموزش مهارت های زندگی، تاب آوری و تئوری انتخاب کمک کرد تا فرزندان خود را با رفتارهای مقابله ای و مهارت حل مسئله آشنا کنند. زمانی که آموزش از خانواده و به دنبال آن مدرسه شروع شود می توان به مقدار زیادی از بروز افکار خودکشی و اقدام بدان پیشگیری کرد. بنابراین کارکرد دو نهاد خانواده و مدرسه نقش انکارناپذیری در کاهش این پدیده خواهند داشت.
مقابله با این روند رو به رشد خودکشی یک کار چندوجهی متناسب با وضعیت اجتماعی حال ایران را می طلبد. در جامعه ای که رشد آسیب های اجتماعی تبدیل به Modelling شده است و باید انتظار شیوع بیشتر آنها را داشت تیم تخصصی مددکاران اجتماعی در اولین مباحثه ی جمعی مربوط به خودکشی های سریالی جهت مداخله ی مناسب و حرفه ای به نتایج ذیل رسیده اند:
1. حساس سازی مسئولان و سیاست گذاران
2. انجام پژوهش های بومی و استانی به منظور رسیدن به یک مدل و الگوی مداخله ای مشترک
3. آموزش مهارت های زندگی، مدیریت استرس، تاب آوری و تئوری انتخاب گلاسر به دانش آموزان و خانواده ها
4. توانمند سازی قشر در معرض آسیب و آسیب دیده اجتماعی
5. بالا بردن ظرفیت های کلینیک های مددکاری اجتماعی و تقسیم کردن مسؤلیت پیشگیری و مداخله بین نهادهای دولتی و خصوصی
6. بالا بردن حس اعتماد و سرمایه اجتماعی
7. افزایش فعالیت های اورژانس اجتماعی که بازوی توانای مداخله در بحران است
8. ارتقاء سطوح کمی و کیفی رفاه اجتماعی
گردآورنده: مریم سیاه پوش | مددکار اجتماعی و مشاور
منبع: گروه بزرگ مددکاران اجتماعی ایران در تلگرام
