در شرایط اجتماعی و اقتصادیِ موجود، داشتن مهارت تاب آوری و دانستن اینکه چگونه رفتار تاب آورانه می توان داشت، خالی از لطف نیست. می خواهم قبل از اینکه سیلیِ واقعیت به صورتتان بخورد و ندانید چه کار کنید و چکار می توان کرد راهکار های کاربردی را برایتان بازگو کنم.
در چند جلسه آینده قصد دارم مولفه های تأثیرگذار بر تاب آوری را برایتان بیان کنم و اینکه چطور این مولفه ها را در درونمان تقویت نماییم و رشدش دهیم.
بطور کلی چندین مولفه اعم از داشتن دیدگاه امیدوارانه، خوش بینی، شفقت، معنویت، داشتن معنا و مفهوم در زندگی، هدف داشتن و داشتن سرمایه روانی، اجتماعی و انسانی در داشتن رفتار تاب آوارانه موثر است.
من این مولفه ها را به 5 دسته کلی دسته بندی می کنم و در یادداشت های آتی به آنها می پردازم.
- شفقت
- امید و خوش بینی
- هدفمندی و معناداری
- روابط دوستانه و خانوادگی
- معنویت
شفقت (compassion) چیست؟
در انتهای فیلم کازابلانکا همفری بوگات زیر لب این جمله کلاسیک را زمزمه می کند: ” لوییز، فکر میکنم این آغاز یک دوستی زیبا باشد ”
آشنایی با شفقت و شفقت ورزی هم آغاز رابطه زیبا با خویشتن است. چه معنای زیبایی دارد این واژه لاتین! ” تحمل کردن با هم ” فکر کنید در مشکلات به وجود آمده این حس زیبا را دارید که تنها نیستید و کسانی کنارتان هستند که می خواهند به شما کمک کنند با مشکلات و مسائل کنار بیایید. قطعاً تحمل کردن و کنار آمدن برایتان راحت تر خواهد بود. اما شفقت دو نوع دارد شفقت با خود و شفقت با دیگران.
گاهی افراد این واژه را با همدلی یکی می دانند اما شفقت و همدلی یکی نیستند. شفقت یعنی همدلی همراه با یک اقدام و عمل.
یعنی بعد از ابراز حس همدلی به فرد بگوییم خب حالا من چطور می توان با یک اقدام تو را همراهی کنم تا حس خوشنودی داشته باشی. گاهی افراد به غیر از یک گوش شنوا به یک دست دوستی نیز نیاز دارند. به راحتی می توان با دیگران شفقت و همدلی و همراهی و مهربانی داشت.
اما چطوری می تونیم با خودمان شفقت کنیم؟!
زمانی که واقعیت به ما سیلی می زند همه ی ما به آغوشی مهربان برای تسکین دردمان نیاز داریم. اما اگر خودمان ابتدا با خودمان مهربان نباشیم، اگر وقتی طرد شدیم، رابطه ی عاطفی مان را از دست دادیم، رفتارهای مورد تأییدمان انجام ندادیم، زمانی که در به وجود آمدن شکاف بین واقعیت و امر رخ داده ما نیز نقشی داشته ایم، معمولاً خود را سخت می بخشیم، با خود مهربان نیستیم، خود را سرزنش می کنیم، پذیرش نداریم و اینجاست که شکاف عمیق تر می شود و تسکین و بهبودی دیر تر اتفاق می افتد اینجاست که تاب آوری کمتر می شود و معمولاً افراد بعد از یک رویداد به جایگاه خود بر نمی گردند.
ذهن طبیعتش ساختن فکر است ، ذهن کارخانه تولید فکر است و ذاتاً تمایل به خود تبیه گری دارد . اما چطور به ذهن اجاذه ندهیم که جولان دهد؟
این مواقع بگذارید فکر ها را بسازد ، بگذارید سخت بگیرد ، بگذارید آزارتان دهد، اما کار شما چیست ؟ شما فقط کافی است توجه نکنید و فقط مانع نشوید و بگذارید او کار خودش را انجام دهد.
تمام آنچه شما نیاز دارید همراهی با درد و رنج خود و مهربان با خود است برای سرزنش و تنبیه بقیه به اندازه کافی ایفای نقش می کنند.
توصیه می کنم یک قلم و کاغذ بردارید و نه اصلا آن را تصور کنید. یک موقعیت دردناک را تصور کنید. فوت یک عزیز، قطع یک رابطه عاطفی ، موفق نشدن در یک آزمون ، جدا شدن از شریک زندگی ، ورشکستگی مالی ، تصادف ، یا حتی یک حادثه طبیعی مثل سیل یا زلزله که برایتان اتفاق افتاده است.
یادتان آمد؟! در آن لحظه به چه چیزی نیاز داشتید؟ چقدر دلتان می خواست که سرزنش نشوید ، درک شوید ، با شما همدلی شود ، و کسی دستتان را بگیرد و حتی شما را برای خوردن یک چای ساده به یک کافه دعوت کند یا حتی قدم زدن ؟!
شفقت داشتن در واقع داشتن یک جعبه کمک های اولیه است. در مواقع بروز مشکل با خودتان و دیگران شفقت وریزی کنید. دست ببرید در جعبه ابزارتان و یک راه کار ساده بیرون بیاورید تا احساس رضایت و خوشنودی کنید. کم کم می بینید که چطور تاب آورانه رفتار کردید و یا به عزیزانتان کمک کردید تاب آور باشند.
لبخند از روی رضایت را برایتان آرزو دارم.
نویسنده: زهره مهدوی؛ مددکار اجتماعی، عضو دپارتمان کوچینگ و راهبری نوجوانان روشنای راه
انتشاریافته در مجموعه رسانه های مددکاری اجتماعی ایرانیان
