وجود بیش از یک میلیون کودک معتاد در کشور

گرچه معتادان به مواد مخدر، همگی به نوعی قربانی محسوب می‌شوند اما در این میان هستند کسانی که ناخواسته درگیر این معضل شده و گاه مجبورند تا پایان عمر با آن دست و پنجه نرم کنند و آینده خود را در این میان تیره و تاریک ببینند؛ فرزندانی که با به ارث بردن ژن‌های اعتیاد از والدین معتاد خود، ناخواسته و بدون هیچ دخالتی درگیر دیو افیون شده‌اند، یکی از معضلات جامعه امروزی ما هستند. قصه، قصه رنج، درد، تنهایی و فقر است. اگر نگوییم فقر مالی، فقر فرهنگی پدران و مادرانی که آینده فرزندانشان را به دست تباهی می‌سپارند از مهمترین دلایل وقوع این پدیده است. فکر کردن به وضعیت کودکانی که در میان نشئگی و خماری پدر و مادری كه نمی‌دانند چرا بچه‌دار می‌شوند، به دنیا آمده، رشد می‌کنند و بزرگ می‌شوند بسیار ناراحت‌کننده است. نوزادی كه دوران جنینی را شریك اعتیاد مادر شده و با همین میراث هم متولد می‌شود. نوزاد معتاد پدیده‌ای است كه بر آمارشان اضافه می‌شود.طبق یافته‌های پزشکی زمان خروج مواد از بدن نوزاد سال‌ها به طول می‌انجامد آن هم در صورتی که، در معرض این مواد نباشد زیرا، اثرات مواد از طریق جفت به جنین وارد و در هنگام تولد آثار مسمومیت به مواد مخدر و نشانه‌های ترک آن از جمله آبریزش بینی، عطسه و خمیازه، تشنج، پرش‌های عضلانی، عدم شیر خوردن کافی، کم خونی، اسهال و استفراغ دیده می‌شود. بعد از آن نیز زمینه ساز بروز بیماری‌های گوارشی و تنفسی در نوزاد شده و باعث ایجاد اختلالات شخصیتی و روانی و احتمال انتقال بیماری‌هایی مانند هپاتیت ویروسی و ایدز می‌شود.

آسیب های اجتماعی ناشی از والدین معتاد
علاوه بر مساله اعتیاد در نوزادان، به‌طور کلی والدین معتاد اثرات نامطلوب دیگری هم بر جامعه گذاشته و جامعه را دچار آسیب‌های اجتماعی دیگری می‌کنند چرا که، هستند والدینی كه دست به هر كاری برای گذراندن امرار معاش خود می‌زنند ؛ از فروش كودكان و وسیله‌ قرار دادن آنها برای تهیه مواد گرفته تا به خطر انداختن كودكانشان. به گفته یک کارشناس آسیب‌های اجتماعی برخی از والدین معتاد، با معتاد كردن كودكان خود، آنها را به خود وابسته می‌كنند تا در صورت نیاز به آنها مواد نرسانده تا آنها كار مورد نظر والدین خود را انجام دهند.اعتیاد والدین همچنین، اصلی‌ترین علت بی‌سرپرستی كودكان محسوب می‌شود؛ كودكان بی‌سرپرستی كه بدون خواست و اراده خود و به دلیل مشكلات خانواده به ویژه والدین خود به وضعیت و شرایطی ناخواسته دچار شده‌اند.از سایر آسیب‌های اجتماعی یادشده که بگذریم، چیزی كه در اینجا بیشتر مدنظر است به خطر انداختن سلامت كودكان معصوم و بی‌گناهی است كه بدون اینكه طعم خوش زندگی را بچشند توسط والدین خود اسیر مواد مخدر می‌شوند و به این شكل زندگی و آینده آنها نابود می‌شود.هرچند آمار دقیقی از تعداد کودکان درگیر اعتیاد در کشور وجود ندارد و آنچه بیان می‌شود تخمین کارشناسان است اما، برخی کارشناسان معتقدند که حدود دو میلیون معتاد در کشور وجود دارد که اگر خانواده هر معتاد را ۴ نفر در نظر بگیریم و در هر خانواده دو کودک وجود داشته باشد و از میان تمام این کودکان یک سوم آنان درگیر اعتیاد باشند بیش از یک میلیون کودک در کشور با اعتیاد درگیر هستند.

مشکلات نوزادان معتاد تمامی ندارد
مریم ویسی‌زاده، متخصص اطفال درباره اعتیاد نوزادان به آرمان می‌گوید: موضوع اعتیاد جنین و نوزاد در ایران درگیر یک دور تسلسل باطل است و تا نهادها و سازمان‌های مختلف دست به‌دست یکدیگر ندهند، این معضل برطرف نمی‌شود؛ معضلی که به‌طور حتم بر سلامت نسل آینده تاثیر زیادی خواهد داشت.او می‌افزاید: متاسفانه مخدرهای جدید، خیلی در ظاهر فرد نمود پیدا نمی‌کند و به سختی می‌توان از چهره فرد قضاوت کرد. اعتیاد هنوز در جامعه قبحی دارد و هیچ کس به راحتی این موضوع را بیان نمی‌کند. مادرهای باردار هم معمولا دیر به اعتیادشان اعتراف می‌کنند و این موضوع در روند درمان و زایمان مشکل‌های بسیاری را به وجود می‌آورد. تنها اگر مجبور به سزارین شویم، چون مادر باید بیهوش شود و متخصص بیهوشی به او توضیح می‌دهد که اگر معتاد باشد چه مشکل‌ها و عوارضی حین جراحی به وجود می‌آید، اعتراف می‌کند. هر چند که معمولا، راست یا دروغ، می‌گویند ترک کرده‌اند یا در مرحله ترک هستند. البته حتی اگر مادر هم چیزی نگوید، از حالات بچه می‌توان متوجه شد که مادر معتاد است. این مادران به پیگیری‌های خاصی احتیاج دارند تا ما به عنوان پزشک واقعیت و سابقه قبلی آنها را بدانیم تا بتوانیم در درمان مادر و کودک موفق باشیم.

ویسی‌زاده در رابطه با ترک دادن نوزادان معتاد تصریح می‌کند: معمولا در خانه نمی‌توان نوزاد را ترک داد چرا که، هم به دارو احتیاج دارد و هم آنقدر بی قرار است که نمی‌توان او را آرام کرد. نوزاد در بیمارستان وارد فاز نشانگان ترک نوزاد می‌شود. ما با توجه به علائم نوزاد، درجه‌ای به میزان اعتیاد او می‌دهیم و درمان را آغاز می‌کنیم. تشنج، استفراغ، بی قراری و میزان تحریک پذیری از نشانه‌هایی محسوب می‌شود که توجه ویژه‌ای به آن می‌کنیم. ممکن است ترک را با مرفین آغاز کنیم. اگر تشنج داشته باشد،« فنوباربیتال» برایش تجویز می‌شود که با توجه به روند بهبودی نوزاد، دوز آن تغییر می‌کند اما، در هرحال مدت ترک نوزاد، بستگی به مقاومت بدن نوزاد و زمان و میزان مصرف مادر دارد. وضعیت کبدی بچه تاثیر زیادی در ترک دارد وقتی دوز «فنوباربیتال» را بالا می‌بریم بعضی بچه‌ها کم طاقت می‌شوند و وقتی کم می‌کنیم، خواب آلوده. بین ۱۰ تا ۱۴ روز طول می‌کشد که کودک بهبود پیدا کند. او ادامه می‌دهد: اما مشکل اینجاست که با آغاز دوران شیردهی نوزاد دوباره در معرض خطر قرار دارد؛ هر چند که ما این خطر را به مادران گوشزد می‌کنیم.

پیشگیری از اعتیاد
یک کارشناس حوزه اعتیاد و همچنین فعال حقوق کودکان در رابطه با این آسیب اجتماعی می‌گوید: بخشی از این مساله به آگاهی دادن در سطح عموم بازمی‌گردد. به عبارت دیگر مسیر اعتیاد مهم نیست بلکه افراد معتاد اهمیت دارند به ویژه زنانی که به عنوان مادر واسط انتقال اعتیاد به فرزندانشان خواهند بود. از این رو بسیاری از زنان ممکن است از این موضوع مطلع نباشند که اعتیاد آنان چه تبعات منفی را برای کودکانشان به همراه دارد.ثریا عزیز پناه می‌افزاید: آگاهی‌رسانی در مراکز و مکان‌های عمومی و جاهایی که می‌دانیم معتادان زیاد حضور پیدا می‌کنند، می‌تواند مثمرثمر باشد بنابراین، آموزش و آگاهی رسانی از طریق رسانه‌های جمعی و سیاست‌گذاری کلان در این حوزه از سوی دولت می‌تواند راهکار مناسبی باشد.

او ادامه می‌دهد: البته در بسیاری از موارد زنان معتاد در زندگی خود با آن چنان آشفتگی مواجه هستند که ممکن است این موضوع اهمیتی برایشان نداشته یا قدرت درک این مساله را نداشته باشند. از این رو در مرحله دوم غربالگری و شناسایی و درمان این کودکان از همان بدو تولد می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد. گرچه در هرحال بخشی از این گروه از این شمول خارج شده و درگیر تبعات این پدیده می‌شوند.پیشگیری از اعتیاد کودکان راهی برای جلوگیری از افزایش آسیب‌های اجتماعی است. بنابر اظهارات کارشناسان، پیشگیری از اعتیاد اولین اقدامات برای نجات کودکان معتاد باید از همان دوران کودکی و قبل از ورود به دبستان آغاز شود تا نتیجه بهتری به دست آید. هر قدر از این قضیه غافل شویم در دوره‌های بعدی رشد جامعه و خانواده با چالش مواجه خواهد شد و آسیب‌های اجتماعی بیشتری جامعه را فراخواهد گرفت.