هرازگاهی از سر کنجکاوی به خیابان می‌روم و هم‌صحبت کودکان و نوجوانان دوره‌گرد، دستفروش و حتی متکدی می‌شوم. تجربیاتم چنان بالا رفته است که رویاها و تخیلات‌شان را می‌توانم از زندگی واقعی‌شان جدا کنم. خاطره یکی از این روزها و یکی از این نوجوانان هیچ وقت از ذهنم پاک نشده؛ خاطره‌ای نگران‌کننده و آزار دهنده. به گزارش IRSW به نقل از فرهیختگان ؛ نه خانواده‌ای آنقدر فقیر داشت که خانه و کاشانه نداشته باشد و نه آنقدر شرایط زندگی‌اش مهیا بود که پدر و مادرش بتوانند کنترل کافی روی او داشته باشند. گاه به گاه می‌آمد بساط می‌انداخت و شال و روسری می‌فروخت. روزی از روزها که مثل همیشه زودتر از زمان همیشگی به سمت محل کارم می‌آمدم فرصت را غنیمت شمردم و با او هم‌صحبت شدم. ناراحت‌تر از همیشه بود. گوشه‌ای دور‌تر از بساطش نشسته بود. کنارش آمدم. گذر هر روزه من از این معبر چهره‌ام را آشنا کرده بود.
روبه‌رویش نشستم. اول از صحبت اجتناب کرد اما بالاخره سفره دلش را باز کرد؛ نامش سهراب بود و ۱۵ سال بیشتر نداشت. پدرش کارگر بود و هشت فرزند بودند. این بخش خاطرات همچون خاطرات تمام کودکان فصلی کار بود اما آن بخش‌اش قلبم را به تپش انداخت که در ادامه گفت: پدرم مرا از خانه بیرون کرده است و نمی‌دانم چه کنم. او توضیح داد: «یک ماهی بود که پدرم می‌گفت باید دور دوستانم را خط بکشم. شب‌ها دور هم جمع می‌شدیم مشروبات الکلی هم به هر شکلی آماده می‌کردیم و دور هم خوش بودیم تا اینکه سه شب نگذاشت بیرون بروم. حالم خراب شده بود. دعوا کردم و دست برادرم را با چاقو خط‌خطی کردم و بیرون زدم و حال پدرم به یکی از دوستانم گفته که به من بگوید حق آمدن به خانه را ندارم.» او درباره دوستانش هم گفت که با آنها فقط به من خوش می‌گذرد و نمی‌توانم ازشان دور باشم و البته این را هم اضافه کرد که دوستانم همسن و سالانی معتاد به شیشه و تریاک هستند.
علائم و نشانه‌های مصرف انواع مواد مخدر در نوجوانان
این سخنان تلنگر محکمی بود که این موضوع برایم مهم شود و پیگیر علل و عوامل نزدیکی و اعتیاد این بچه‌ها با چنین سنی باشم. حال هم که فرید براتی شده، مدیرکل دفتر پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور از توزیع بسته راهنمای سوء‌مصرف مواد مخدر در نوجوانان به مددکاران و پزشکان در مراکز ترک اعتیاد کشور خبر داد، فرصت را غنیمت شمردم که در این زمینه مطلبی را منتشر کنم. فرید براتی‌سده، با اشاره به اینکه باید آمادگی مقابله با مصرف مواد مخدر در میان کودکان خیابانی، نوجوانان، جوانان و دانشجویان را داشته باشیم، اظهار کرد: عمده مواد مصرفی نوجوانان، الکل و مواد محرک است و عمدتا سن این افراد زیر18 سال است. براتی‌سده در ادامه به علائم و نشانه‌های مصرف مواد مخدر در نوجوانان اشاره کرد و گفت: افراد پس از مصرف کوکائین، آمفتامین‌ها، استروئید‌های آنابولیک، فن‌سیکلیدین‌ها، اکستازی، کتامین و ال‌اس‌دی دچار فشار خون بالا و پس از مصرف مواد افیونی و باربیتورات‌ها دچار کاهش فشار خون می‌شوند.
عوامل موثر بر اعتیاد نوجوانان
بیش از آنکه اعتیاد و ترک آن اهمیت داشته باشد آشنایی با علل گرایش نوجوانان و جوانان به مواد مخدر و مشروبات الکلی حائز توجه و اهمیت است. اعتیاد در نوجوانان و جوانان یکسان نیست و بستگی به عوامل مهمی از جمله طبقه اجتماعی – فرهنگی نوجوانان، خانواده، مدرسه و محیط زندگی دارد.
خانواده
اولین جایی که کودک در آن قرار می‌گیرد خانواده است. خانواده‌های از هم گسیخته و نابسامان، خانواده‌هایی که یکی از والدین معتاد هستند، محل زندگی و محله در یک قسمتی از شهر باشد که افراد معتاد زیاد هستند، مدرسه، رفت و آمد با دوستان و همسالان معتاد، خلق و خوی شخص و در دسترس بودن مواد نیز از عوامل مهم هستند.
طبقه اجتماعی – فرهنگی
با توجه به اینکه شخص از چه سطح اجتماعی و فرهنگی است و در چه قسمت از شهر یا روستا یا منطقه از کشور قرار دارد معمولا در مناطقی که دچار فقر فرهنگی هستند به دلیل نداشتن امکانات تفریحی و سرگرمی اوقات فراغت نوجوانان بیهوده تلف می‌شود و ممکن است اعتیاد را به‌عنوان یک سرگرمی انتخاب کنند. البته در طبقات مرفه نیز سرگرمی‌ها زیاد است و ممکن است این را نیز به‌عنوان سرگرمی در نظر بگیرند.
در گزارشی که سازمان آموزش و پرورش استان خراسان در این زمینه منتشر کرده عوامل گرایش به مواد مخدر را چنین عنوان کرده است:۱) روابط عاطفی ۲) اعتیاد دوستان و همسالان ۳) فقر و اعتقادات مذهبی۴) تعارضات فرهنگی بین خانواده‌ها و نوجوانان ۵) ظرفیت فکری پایین و نداشتن آگاهی برای حل مشکلات زندگی
۶) عوامل خانوادگی (ناامیدی در روابط خانوادگی، مشکل با خانواده به دلیل عدم توفیق در انجام تکالیف درسی، کمبود محبت) و…
مشکلات جلوگیری از اعتیاد
در این میان در رابطه با نحوه برخورد با چنین پدیده‌ای مثل همیشه با این جمله برخورد می‌کنیم؛ پیشگیری بهتر از درمان است اما بنا بر تحقیقات انجام شده در کلینیک‌های ترک اعتیاد جوانان مشکلاتی از این قبیل دارند: تشخیص اعتیاد که معمولا جوانان در این زمینه پنهان‌کاری می‌کنند، در جمع دوستان بوده‌اند و ادعای درس خواندن می‌کنند ولی ممکن است که کارهای دیگری را انجام بدهند. انکار اعتیاد که معمولا در برابر این موضوع که اطرافیان و خانواده‌ها متوجه چنین موضوعی شده‌اند، جوانان انکار می‌کنند و رفتارهای حق به جانب به خودشان می‌گیرند.
مراحل درمان
در زمینه درمان معمولا مشکلات هم در سطح نحوه برخورد و مراحل آن است و هم در زمینه مکان‌ها یا همان کلینیک‌های ترک اعتیاد است. در این زمینه بنا بر تحقیقات منتشر شده در ابتدا اطرافیان باید به وظیفه خود عمل کنند که این روش با ترک کامل مواد شروع می‌شود زیرا شخص معتاد کنترلی بر رفتارش ندارد و دیگران باید مواد را از دسترس وی دور کنند. با روان‌کاوی و برخورد‌های مناسب باید شرایط به‌گونه‌ای پیش رود که فرد مشکل خود را بپذیرد و در این زمینه به درمانگر کمک می‌شود تا بتواند با متقاعد کردن فرد او را به ترک اعتیاد سوق دهد. چون معمولا جوانان بنا بر دلایل عاطفی بیشتر به سمت چنین موادی می‌روند از نظر شناختی باید روی اختلالات خاص کار شود و سعی بر آن باشد اختلالات شخصیت او (در صورت وجود ) برطرف شود و روابطش با خانواده محکم شود.
توزیع مجدد شربت تریاک به کلینیک‌های ترک اعتیاد
در زمینه ترک اعتیاد مشکلات فراوانی در کلینیک‌ها نیز وجود داشته و دارد. برای نمونه مدت بسیاری متادون و شربت ترک اعتیاد به میزان بسیار ناچیزی وارد بازار می‌شد اما گویا این شرایط نیز بهبود یافته است. چنانچه حسین دژاکام، دبیر جمعیت احیای انسانی کنگره ۶۰ از توزیع مجدد شربت تریاک در کلینیک‌های ترک اعتیاد خبر داد و گفت: سال گذشته مصرف هروئین کاهش یافته بود و بیشتر در جنوبی‌ترین نقاط تهران وجود داشت اما طی ۱۰ ماهه گذشته مصرف هروئین مجددا شایع شده است. دژاکام همچنین اظهار کرد: از حدود دو هفته پیش با تلاش ستاد مبارزه با مواد مخدر و وزارت بهداشت، شربت تریاک به کلینیک‌های ترک اعتیاد بازگشت. وی گفت: بر این اساس امیدواریم هم خانواده‌ها و هم مسوولان به نوبه خود در حل مشکلات این بیماران که بسیار زودتر از حد انتظار به چنین شرایطی گرفتار شده‌اند، کوشش کنند و پیش از آنکه بازگشت این نوجوانان غیرممکن یا در محدوده آن واقع شوند به دنبال راهی مناسب برای کنترل و مدیریت آن باشند تا دیگر امثال سهراب تنها در خیابان سر نکنند.
