“فوریت اجتماعی” و “بلایای طبیعی” دو مفهومی هستند که با هم ارتباط تنگاتنگی دارند و یا می بایست داشته باشند. اگر فوریت اجتماعی را چگونگی و نحوه ورود حرفه ای توسط مددکار اجتماعی، روانشناس و سایر حرف یاورانه در آسیب های اجتماعی چون: طلاق، اعتیاد، فقر، جنگ، حاشیه نشینی و سکونتگاههای غیر رسمی، خشونت های خیابانی، همسر آزاری، کودک آزاری و سالمندآزاری بدانیم که با هدف پیشگیری و کنترل و کاهش آسیب ها صورت می گیرد، با همین زاویه فوریت اجتماعی در بلایای طبیعی چون زلزله، سیل، تصادفات و انفجارها، برف و کولاک ناگهانی در شهرها و جاده ها هم از مهمترین نقش های مدیریتی و اجرایی مداخله گران حرفه ای است.
در واقع فوریت اجتماعی در بلایا در دو سطح مدنظر است: سطح مدیریتی و سطح اجرایی. مدیریت فوریت اجتماعی، مستلزم انتخاب مدیری است با ویژگی های منحصر بفرد شخصی: تحصیلات مرتبط، تجربیات پیشین، خلاقیت فردی، روحیه پژوهشگری، سرعت عمل، تاب آوری، توان کار جمعی، شبکه ارتباطی گسترده با منابع تاثیرگذار و تصمیم گیرنده در بحران. بی شک ضعف یا فقدان در هر یک از این ویژگی ها در کیفیت کار حرفه ای در مواقع بحران و بلایا هرینه های سنگین و غیر قابل جبران جانی و مالی را بر مردم و کشور تحمیل خواهد نمود!
تحصیل و تجربه مرتبط بستر اصلی و پشتوانه جدی مدیر در رویارویی با بحران هاست. خلاقیت فردی بعنوان ابزار دیگرگونه دیدن و دیگرگونه اندیشیدن می تواند راه خروج از بن بست باشد. روحیه پژوهشگری در واقع نگاه جستجوگرانه برای پیدا کردن راهکارهای از پیش آزموده ای است که در بحران ها استفاده شده و از مرحله آزمون و خطا گذشته است. تاب آوری بعنوان ظرفیت بالای مدیریتی، در مواقع رویارویی با بحران و بلایای طبیعی باعث حفظ آرامش فردی و مجموعه زیر دست خود شده و روند ارائه خدمات را با کیفیت بالا همراه می سازد. توان کار جمعی اشاره بر استفاده از بارش های فکری و بهره برداری از توان فکری جمعی است و همینطور مانع خودرأیی و تک روی می گردد. و نهایتاً داشتن یک شبکه ارتباطی گسترده با منابع تأثیر گذار در بحرا نها سرعت عمل خدمت رسانی را افزایش و از دست دادن زمان را کاهش می بخشد.
اکنون همانطور که پیشتر گفته شد اگر مدیر فوریت اجتماعی فاقد این ویژگی ها باشد و یا ضعفی در کیفیت این خصایص از خود نشان دهد، کشور در همان قدم اول به شکست در برابر بلایا تن در خواهد داد.
نگاهی گذرا و عمیق به انتخاب اکثریت مدیران اجتماعی در سازمان ها و نهادها و ادارات در سطوح مختلف میانی و بالا نشان می دهد که یکی از عوامل آسیب پذیری ما در رویارویی با آسیب ها و بلایا انتخاب افرادی بوده است که شاخص های بیان شده را ندارد!
اما سطح دوم فوریت های اجتماعی، سطح اجرایی یا بدنه عمومی آن است. بدنه اجرایی مجموعه نیروهای کارشناسی حرفه ای است که برای مقابله با بلایا آموزش های لازم را دیده اند و یا باید که دیده باشند!
از ویژگی های بدنه اجرایی: ورزیدگی بدنی، دانش فنی و حرفه ای، تجربیات پیشین و ملزومات لازم می باشد. قطعاً ورود در بحران های طبیعی در ابتدای امر نیازمند توان بدنی و سلامت جسمانی است. داشتن دانش فنی قدرت احاطه بر مشکل را افزایش می دهد و نگاه وسیع تری را حاکم می کند. تجربیات پیشین مانع آزمون و خطا شده و نه تنها میزان موفقیت در مهار بلایا را افزایش می دهد بلکه از به هدر رفتن زمان مداخله پیشگیری و ضریب امنیتی اقدامات را بالا می برد. و نهایتاً مجهز بودن به ملزومات و ابزار کار امکان اجرای شرح وظایف را از نظر کمیت و کیفیت فراهم می نماید.
نویسنده: احمد جبارزاده؛ مددکار اجتماعی
انتشاریافته در مجموعه تخصصی مددکاری اجتماعی ایرانیان
