تاب آوری در سوانح

تاب آوری در سوانح بسیار موضوع مهمی است که حتی می تواند در حالت کلی ضامن بقای انسان ها در زمان بروز شرایط سخت و پیش بینی نشده باشد.

بررسی لزوم توجه به بحث تاب آوری در سوانح

نویسنده: دکتر جواد طلسچی یکتا
مدیر و موسس رسانه تخصصی تاب آوری ایرانیان

انعطاف پذیری جامعه یا توانایی پایداری در برابر ناملایمات تا زمان بهبودی شرایط یکی از مهمترین موارد در سیاست های کلان می باشد. در واقع توانایی جامعه در تحمل شرایط ناملایم و تاب آوری در بلایای طبیعی یکی از نشانه های سلامت عمومی حاکم بر جامعه است. غالبا در شرایط اضطراری غالبا با مشکل کاهش منابع مواجه می شویم. وجود تاب آوری در جامعه می تواند به کنترل منابع و عبور از شرایط بحرانی کمک شایانی نماید.

در سال های اخیر مفهوم تاب آوری در سوانح (استرس اقتصادی، وقوع حوادث طبیعی مانند سیل، زلزله، طوفان و بروز اپیدمی های فصلی مانند آنفولانزا و کرونا) به یکی از موضوعات کلیدی در بحث سیاست گذاری های کلان تبدیل شده است. توجه به مسئله تاب آوری تنها مختص به کشورهای در حال توسعه مانند ایران نیست. در نهایت بسیاری از جوامع پیشرفته نیز به بحث تاب آوری توجه ویژه ای نشان می دهند.

اهمیت توجه به بحث تاب آوری در سوانح در جوامع پیشرفته

در جوامع پیشرفته اصولاً تاب آوری را به عنوان شاهرگ حیاتی انسان ها در زمان بروز شرایط سخت در نظر می گیرند. در شرایط بحرانی جامعه ای که از میزان تاب آوری بالایی برخوردار است می تواند از پیامدهای منفی ایجاد شده به راحتی عبور نماید. همچنین آنها قادر به حفاظت از جامعه در این شرایط می باشند و در جهت بهبود وضعیت کلی حاکم بر جامعه حرکت خواهند نمود. در شرایطی که منابع کاهش یافته است نیاز می باشد تا جامعه شرایط کلی را تا زمان فرا رسیدن کمک ها حفظ کنند.

با افزایش تاب آوری در سوانح و ارائه آموزش های کاربردی می توان از غافلگیری افراد در مواجهه با سوانح جلوگیری کرد. البته توجه به لزوم انعطاف پذیری در چنین شرایطی کاملا مسئله ای اضطراری است.

بررسی موارد با اهمیت در بحث انعطاف پذیری

انعطاف پذیری جامعه می تواند به تحمل آنها در دوره های گذر از شرایط بحرانی کمک شایانی نماید. درک کنونی از عواملی که می تواند سبب کاهش تاب آوری در جوامع انسانی بعد از وقوع حوادث طبیعی شود بسیار محدود است. تا به امروز دانش بشری توانسته تعدادی از عوامل موثر بر بحث تاب آوری عمومی در انسان ها را شناسایی کند. یکی از این موارد کاهش آسیب پذیری انسان در زمان بروز وقایع و سوانح طبیعی می باشد.

انجام فرایندهای پیشگیرانه و کنترل میزان خسارت نیز می تواند در تاب آوری افراد در زمان بروز حوادث موثر باشد. کنترل خسارت ها می تواند تا حد قابل توجهی بار منفی وارد شده بر پیکر جامعه را تعدیل و میزان تاب آوری را افزایش دهد.

نقش دولت ها در بحث تاب آوری در بلایای طبیعی

دولت ها با تمرکز بر مدیریت اورژانسی شرایط، سلامت عمومی افراد جامعه و مراقبت های پیشگیرانه می توانند امید و سرزندگی را حتی در شرایط بحرانی به افراد جامعه تزریق نمایند توجه به تمامی موارد ذکر شده می تواند سبب ظرفیت سازی بالایی برای افراد جامعه شود.

در نهایت می توان گفت که ایجاد تاب آوری در جوامع آسیب دیده از بلایا طبیعی شاید به نسبت موضوع جدیدی به نظر بیاید. اما این مسئله همان مبحث آمادگی عمومی انسان ها در زمان وقوع شرایط بحرانی است که ریشه در تمدن بشری دارد. در نهایت نیاز است تا با توجه به شرایط کنونی زندگی بشر با شناسایی منابع و فرصت های موجود میزان تاب آوری و انعطاف پذیری آنها را تا حد قابل توجهی افزایش داد.

محدودیت های موجود در ایجاد تاب آوری در جوامع آسیب دیده از بلایا شامل چیست؟

در نهایت اگرچه تاب آوری در بلایای طبیعی برای حفظ امنیت و سلامت اهمیت بالایی دارد. اما درک چگونگی استفاده از منابع و برنامه ها در شرایط بحرانی برای افزایش تاب آوری جامعه یک چالش مهم است. امروزه ابزارهای متعددی مانند انواع رسانه های صوتی و تصویری در جوامع وجود دارند که می توانیم از آنها به منظور افزایش تاب آوری استفاده کنیم. البته در این بین نیاز به ساختارهای مدنی و سازمان های حمایتی نیز می باشد.

این سازمان ها باید به صورت کاملا تخصصی بر جنبه های تاب آوری پژوهش کنند و به ارتقاء سطح تاب آوری جامعه مدنی کمک نمایند. با این حال هنوز هم کارهای صورت گرفته در بحث تاب آوری بسیار محدود است و برای توسعه آن نیاز به سرمایه گذاری در این زمینه می باشد.

در مسیر افزایش انعطاف پذیری به چه مواردی باید توجه شود

شناخت موانعی که می تواند میزان تاب آوری را در حد قابل توجهی کاهش دهد می تواند یکی از اولین گام ها در این مسیر باشد. مبحث مهم دیگر لزوم توجه دولت ها به مسئله تاب آوری و شناخت روش های کاربردی برای افزایش آن در جامعه است. اما با این حال حتی در کشورهای پیشرو در این زمینه نیز هنوز برنامه کاملی برای افزایش سطح تاب آوری جوامع بشری ارائه نشده است. در نتیجه نمی توان در چنین جوامعی نیز میزان تاب آوری را با مقیاس مشخصی اندازه گیری کرد. تاب آوری را می توان عنصر پیشگیری، مقاومت و کاهش استرس افراد در زمان وقوع حوادث طبیعی تعریف نمود.

خودکفایی افراد و افزایش سلامت روانی جامعه تا حد زیادی می تواند در تاب آوری در سوانح و وقوع حوادث تاثیر مثبت داشته باشد. در نهایت برای این امر نیاز است تا شناخت دقیقی نسبت به دانش پیشینیان در شرایط بحرانی کسب نماییم و آن را با شرایط زندگی کنونی افراد جامعه تطابق ببخشیم.