در رويکردهاي اخير در حوزه جامعه شناسي، در مورد چگونگي، فرآيند تعريف و برساخت مساله اجتماعي و اينکه چه کساني در اين فرآيند نقش دارند مباحث گوناگونی ارائه شده است. برحسب اين رويکرد، تعريف و برساختن يک پديده يا يک وضعيت و کنش به مثابه مساله اجتماعي، چگونگي تبيين علل، راه حل ها و پيامدهاي آن را نيز تحت تاثير قرار می دهد. از اين ديدگاه مسائل اجتماعي، ناگهاني و دفعی برساخته نمي شوند بلکه آنها داراي تاريخي طبيعي بوده و در فرآيند تعامل اجتماعي گروه ها و در چارچوب توافقات، تضاد منافع و روابط قدرت تعريف، برساخته و بازتولید مي شوند. اينکه چه کساني با دسترسی به چه روش هایی، قدرت، نفوذ و چگونگی تبدیل يک وضعيت به مساله اجتماعي را تعريف مي کنند بسيار دارای اهمیت است چرا که امکان دارد قدرتمندان و گروه هاي مسلط مشکلات شخصي خود را به عنوان مساله اجتماعي و همگاني تعريف و طرح کنند و وضعيت نابهنجار اقشار پایین اجتماع را امري بهنجار و طبيعي جلوه دهند. در فرآيند تعريف يک وضعيت به مثابه مساله اجتماعي گروه هاي مختلفي مشارکت دارند. آنها مي توانند گروه هاي بي طرف، ذي نفع ها و نخبگان، صاحبان قدرت، سازمان هاي اقتصادي – سياسي قدرتمند و همين طور رسانه ها باشند. توجه به اين امر به ويژه در جوامعي که در معرض تغييرات اجتماعي سريع و دگرگوني هاي ارزشي هستند در بررسي مسائل اجتماعي اهمیت شاياني دارد. اين امر در رابطه با مشکلات حقوق کودک، خشونت عليه کودک و مساله کودک آزاري خود را به طور برجسته تری نمایان می کند.
در کنار پرداختن به نظریه برساخت اجتماعی می توان به مدل بوم شناسی اجتماعی برای تحلیل پدیده کودک آزاری اشاره نمود. در این مدل سه سطح از تحلیل وجود دارد در سطح اول ارتباط بین انسان و محیط در سطح دوم تعاطی و تعامل نظام هایی که انسان در آن رشد می نماید و در سطح سوم کیفیت محیط تاثیر گذار است. در مدل بوم شناختی خشونت و آزار از ناهمسانی و ناهماهنگی والدین با فرزند خانواده، محیط اطراف و جامعه نشات می گیرد. اینکه سهم هر یک از موارد گفته شده در کیسی که دچار اذیت و آزار شده است و حتی این آزار تبدیل به مرگ کودک شده است متفاوت است و نیازمند بررسی عوامل متعدد توسط متخصصان مرتبط به صورت مجزا دارد تا از تکرار موارد مشابه در زمان های آتی پیشگیری شود. در اکثر حوزه های اجتماعی حلقه مفقوده واژه پیشگیری است و در پدیده کودک آزاری نیز عدم فعالیت ها و اقداماتی که منجر به پیشگیری شود به طور واضح و روشن به چشم می خورد.
سجّاد مجیدی پرست
مدرس دانشگاه جامع و مدیر پژوهش کلینیک مددکاری اجتماعی هانا
