حقوق شهروندی، همان حقوق شناخته شده برای افراد بشر است و اختصاص به شهر و روستا ندارد. حقوق شهروندی مبنای عالی برای اداره امور انسان به شمار می رود و زندگی آن ها كه از پيش به وسيله نژاد، مذهب، طبقه، جنسيت يا صرفاً يكی از هويت شان تعيين می شد به وسيله شهروندی تعيين می شود. حقوق شهروندی جزء لاينفك جامعه مدنی و مبنای تشكيل آن به شمار می رود، چر ا كه امكان مشاركت داوطلبانه همه افراد را در تمام عرصه های اجتماعی فراهم می سازد. به عقيده مارشال شهروندی به سه اصل يا عضو (مدنی، سياسی، اجتماعی) تقسیم می شود. حقوق مدنی كه برای آزادی های شخصی ضروری است و شامل مواردی چون آزادی بيان، عقيده، تفكر، حق مالكيت اموال می‌باشد. حقوق سياسی كه شامل حق مشاركت در قدرت و تصميم گيری سياسی و حق رأی است، حقوق اجتماعی كه شامل طيف وسيعی از حقوق مربوط به رفاه و امنيت اقتصادی است و حق زندگی طبق استانداردهای رايج زندگی در يك جامعه را شامل می شود و به طور نزديكی با نظام آموزش و خدمات مرتبط است.
يك شهروندیِ كامل به دور از هرگونه تبعيض اجتماعی، به معنی برخورداری همه اقشار و گروه های اجتماعی از حقوق و تعهدات شهروندی و آگاهی آنان از حقوق خود است.
با توجه به اینکه موضوع در مددکاری اجتماعی، مجموعه موضوعات مربوط به روابط و مناسبات انسانی است، یعنی در ارائه خدمات حرفه ای داد و ستد بین انسان و محیط اجتماعی مدنظر است و از عمده زمینه های مطرح شده در مددکاری اجتماعی برنامه ریزی و سیاست‌گذاری در ارتباط با رفاه اجتماعی است. بنابراین مددکاران اجتماعی می‌توانند نقش بسزایی در اجرای هر چه بیشتر حقوق شهروندی بخصوص در زمینه اجتماعی آن داشته باشند. مددکاران اجتماعی با آگاه سازی تمام اقشار جامعه با تأکید خاص بر افراد دارای انواع معلولیت (اجتماعی، جسمی_حرکتی، روانی) با حقوق شهروندی، می‌تواند زمینه ارتقاء مشارکت اجتماعی افراد را فراهم کنند. آگاهی از حقوق شهروندی و آموزش آن در سلسله مراتب ارزشی جامعه جایگاه ویژه‌ای دارد.
آموزش شهروندی در واقع کمک به درک این مفهوم است که هر انسانی صرف نظر از جنسیت، مذهب و قومیت دارای حق و حقوقی در اجتماع است و این حق به تساوی میان اقشار مختلف جامعه تقسیم شده است. پس رعایت حقوق متقابل باید بعنوان یک ارزش پذیرفته شود و انسجام اجتماعی را سبب شود.
از سوی دیگر مددکاری جامعه ای که در برخی از کشورها تحت عنوان توسعه اجتماعی در حال رشد فزاینده است به معنی ایجاد رشد همه جانبه در جامعه از نظر ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و بهداشتی، از طریق مشارکت مردم در کلیه امور با اتکاء به نیروهای بالقوه و بهره گیری از امکانات اجتماعی می‌باشد و هدف آن مشارکت مردم در سرنوشت خود و تلاش در جهت اعتلای اهداف ملی کشور است. بنابراین مددکاران اجتماعی با ایفای نقش خود در قالب مددکاری اجتماعی کار با جامعه، علاوه بر ایجاد زمینه مشارکت مردم، با دخالت در سیاستگذاریها و برنامه ریزیها می‌توانند نقش مهمی در ایجاد رفاه مطلوب در جامعه داشته باشند که باعث ارتقاء حقوق اجتماعی شهروندی می‌شود.
امید است مددکاران اجتماعی با آگاهسازی افراد از حقوق شهروندی از یک طرف و ارائه طرح و برنامه به سیاستگذاران در جهت برخورداری مردم از رفاه مطلوب، زمینه مشارکت هر چه بیشتر مردم را فراهم کنند و در جهت تحقق حقوق شهروندی تلاش نمایند. چرا که حقوق شهروندی به عنوان یکی از مهمترین مؤلفه های حقوق فردی و معرف‌های نابرابريهای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، سهم به سزایی در احساس عدالت اجتماعی و در نهایت توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دارد و تحقق حقوق شهروندیِ فعال به عنوان پیش فرض ضروری جهت پیشرفت جامعه در قرن بیست و یکم محسوب می‌شود.
نویسنده: پروانه خفتان | کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی
پایگاه اطلاع رسانی مددکاران اجتماعی ایران
