یکی از مهمترین مجموعه ها در کشوری مجموعه های اداری هستند که به دلیل جایگاه و نقشی که دارند در توسعه هر کشوری تاثیرگذار هستند.ازجمله ویژگی های این مجموعه های تاثیر گذار مسئولیت پذیری وتلاش صادقانه در حوزه کاری هر نیروی انسانی است. در هر جامعه ای زمانی پیشرفت صورت می گیرد که نیروی انسانی کارآمد،خلاق دارای وجدان کاری و مسئولیت پذیر در مجموعه های اداری (اعم از دولتی و خصوصی) حضور داشته باشند. حضور این نیرو ها سرمایه بزرگ و ارزشمندی برای آن جامعه یا هر سازمانی محسوب می شود. چون در چنین شرایطی است که تحقق اهداف آن جامعه یا سازمان میسر می شود. جامعه ما نیز از این قائده مستثنی نبوده و نخواهد بود و شاید به همین دلیل است که در سند چشم انداز بیست ساله کشور (ایران۱۴۰۴) بر تربیت و پرورش افراد خلاق، مبتکر، مسئولیت پذیر با وجدان کاری تأکید شده است. تأملی بر آمار های ارائه شده در خصوص زمان کار مفید در دستگاه های دولتی و بخش های خصوصی این نگرانی را ایجاد می کند که ممکن است اهداف جامعه ایران در سال ۱۴۰۴ در زمینه نیروی انسانی جامه عمل نپوشد. چرا که با میانگین ساعت کار مفید حدود یک ساعت در روز (گر چه برخی ها این مدت را کمتر هم اعلام کردند) گویای کم کاری یا تنبلی در محیط های کاری و عدم بهره وری مناسب نیروی انسانی است است که دلایل متعددی می تواند داشته باشد. به همین دلیل هر جامعه یا سازمانی برای دستیابی به اهداف خود نیاز به نیروی انسانی با وجدان کاری بالا دارد.افرادی که با احساس مسئولیت مثال زدنی کار و تلاش می کنند و وظایف خود را به طور دقیق و بموقع و با کیفیت مناسب انجام می دهند. در مجموعه قوانین و مقررات اداری هم به این موضوع توجه شده است و کم کاری در انجام وظایف مسلم اداری که موجب تضییع حقوق اشخاص گردد (حتی اگر نسبت به موضوع علم هم نداشته باشد) از جمله مصادیق تخلفات اداری محسوب می شود.
کم کاری یا تنبلی در محیط های کاری در هرجامعه ای دلایل مختلفی دارد که ازجمله آنها می توان به: جا نیافتادن فرهنگ کار، عدم رضایت افراد از نوع شغل یا کار خود، راحت طلبی یا به عبارت بهتر عافیت طلبی کارکنان، عدم نظارت دقیق و مستمر بر کار کارکنان، استفاده از کارکنان در مشاغلی که با تخصص و تحصیلات شان ارتباط ندارد، انتصاب مدیران غیر تخصصی و بعضاً انتصاب مدیران به دلیل ارتباطات سیاسی نه تخصص آنان، تبعیض میان کارکنان، عدم استفاده مناسب و بموقع از تشویق و تنبیه، ترویج فرهنگ چاپلوسی در محیط های کاری، عدم شناخت از توانایی های افراد در محیط های کاری توسط مدیران، دیوان سالاری حاکم بر مجموعه های اداری، ناکافی بودن دوره های آموزشی مفید جهت ارتقاء کیفی خدمات کارکنان و عدم برخورداری از دانش روز، بی انگیزگی کارکنان، هدف گذاری نامناسب (به نظر« بلانچارد»کارکرد خوب نتیجه هدف گذاری خوب است)، تأثیر پذیری از فضای عمومی حاکم بر هر جامعه بگونه ای که افزایش ناامیدی و یاس درجامعه (به هر دلیلی) یا ابهام یاعدم امنیت اقتصادی، اجتماعی و کاری را به دنبال داشته باشد نیز می تواند در کم کاری تأثیر چشمگیر داشته باشد. همچنین عدم اعتماد یا اعتقاد به اهداف سازمانی یا مدیران بالادست نیز زمینه را فراهم کند تا افراد در انجام وظایف خود کوتاهی کنند. در محیط های کاری یا جوامعی که زمینه مشارکت افراد در تصمیم سازی ها و بعضاً تصمیم گیری ها فراهم نباشد احساس تعلق به جامعه یا تعلق سازمانی کاهش می یابد که یکی از پیامد های آن کم کاری یا تبنلی اجتماعی است.
در چنین شرایطی استفاده صحیح از منابع مادی، نیروی انسانی و زمان صورت نخواهد گرفت و مراجعین نیز از خدمات ارائه شده توسط آن سازمان رضایت نخواهند داشت. و بطور کلی جامعه ای با چنین شرایط نه تنها پیشرفت نخواهد کرد بلکه عقب ماندگی را تجربه خواهد کرد. ضمن این که می تواند زمینه ای برای تشویق کم کاری برای دیگران نیز باشد و مسئولیت پذیری را به حداقل برساند.
سید حسن موسوی چلک
