برای ساختن جامعه‌ای مقاوم در برابر هجمه‌های روانی، اضطراب‌ساز و بحران‌آفرین رسانه‌ای، تعریف و تقویت تاب‌آوری رسانه‌ای یک اولویت ملی است.
فهرست عناوین این مطلب
تعریف و تقویت تاب‌آوری رسانه‌ای جامعه
در عصری که رسانه‌ها تبدیل به ابزارهای اصلی شکل‌دهی افکار عمومی، احساسات جمعی و کنش‌های اجتماعی شده‌اند، تاب‌آوری رسانه‌ای به یکی از مهم‌ترین ابعاد تاب‌آوری اجتماعی تبدیل شده است.
در واقع، جامعه‌ای که نتواند در برابر اخبار جعلی، شایعه‌سازی، پروپاگاندا، عملیات روانی و امواج رسانه‌ای بحران‌زا مقاومت کند، دیر یا زود درگیر فرسایش روانی، سردرگمی، ناامیدی و بی‌اعتمادی عمومی خواهد شد.
تاب‌آوری رسانه‌ای چیست؟
تاب‌آوری رسانه‌ای به معنای توانایی فردی و جمعی برای:
درک و تحلیل درست محتوای رسانه‌ای
تشخیص اخبار صحیح از نادرست
حفظ آرامش و امنیت روانی در برابر اخبار بحران‌زا
توان بازگشت سریع جامعه به تعادل پس از شوک‌های رسانه‌ای
می‌باشد. این نوع تاب‌آوری مستقیماً به سطح سواد رسانه‌ای، اعتماد اجتماعی، آموزش عمومی و انسجام فرهنگی جامعه وابسته است.
چرا تاب‌آوری رسانه‌ای در ایران ضرورت دارد؟
در فضای ژئوپلیتیکی، فرهنگی و رسانه‌ای کشور ما، که با تهدیدهای ترکیبی، تحریم‌های رسانه‌ای، جریان‌سازی خارجی و عملیات روانی هدفمند مواجه هستیم، تقویت تاب‌آوری رسانه‌ای یک ضرورت امنیتی و روانی است. برخی دلایل اهمیت این نوع تاب‌آوری در ایران:
رواج گسترده شایعات در فضای مجازی
دوقطبی‌سازی‌های رسانه‌ای
بمباران خبری مخاطره‌آمیز در بحران‌ها (مثل جنگ، زلزله، اعتراضات)
افزایش استفاده از منابع غیررسمی به‌ویژه در بین جوانان
مؤلفه‌های اصلی تاب‌آوری رسانه‌ای جامعه
۱. سواد رسانه‌ای عمومی
آموزش مهارت‌هایی نظیر تشخیص منابع معتبر، تحلیل پیام‌های رسانه‌ای، شناسایی جهت‌گیری‌های پنهان و بازشناسی اهداف پنهان رسانه‌ها، از پایه‌های این تاب‌آوری است.
۲. آگاهی روان‌شناختی جمعی
درک سازوکار تأثیر روانی رسانه‌ها بر احساسات و رفتار مخاطب، به مردم کمک می‌کند کمتر درگیر واکنش‌های هیجانی و مخرب شوند.
۳. شفافیت رسانه‌های داخلی
افزایش شفافیت و پاسخگویی رسانه‌های رسمی، اعتماد عمومی را افزایش داده و مخاطب را از رجوع به رسانه‌های معاند بی‌نیاز می‌سازد.
۴. حمایت از رسانه‌های بومی و مسئول
رسانه‌هایی همچون رسانه تاب‌آوری ایران که به آموزش و آگاهی‌سازی عمومی می‌پردازند، نقش کلیدی در تقویت هوشیاری رسانه‌ای دارند.
۵. مقابله سازمان‌یافته با اخبار جعلی و شایعه‌ها
ایجاد سامانه‌های رصد شایعات، اطلاع‌رسانی سریع و مستند، و مشارکت فعال رسانه‌ها در کاهش اضطراب عمومی، از ابزارهای تقویت تاب‌آوری است.
راهکارهای تقویت تاب‌آوری رسانه‌ای در ایران
- تدوین برنامه درسی برای مدارس و دانشگاه‌ها با محور سواد رسانه‌ای و تفکر انتقادی
- حمایت از خبرنگاران و تولیدکنندگان محتوای مسئول و اخلاق‌مدار
- برگزاری کمپین‌های آگاهی‌بخش ملی برای مقابله با شایعات
- تقویت نهادهای داوری رسانه‌ای و آموزش عمومی درباره حقوق رسانه‌ای و اخلاق اطلاع‌رسانی
- ایجاد ائتلاف میان رسانه‌های مردمی، دولتی و تخصصی برای مدیریت بحران‌های رسانه‌ای
نتیجه‌گیری: جامعه تاب‌آور، محصول رسانه‌های تاب‌آور است
برای ساختن جامعه‌ای مقاوم در برابر هجمه‌های روانی، اضطراب‌ساز و بحران‌آفرین رسانه‌ای، تعریف و تقویت تاب‌آوری رسانه‌ای یک اولویت ملی است.
این تاب‌آوری نه‌تنها از فروپاشی روانی جامعه در بحران‌ها جلوگیری می‌کند، بلکه به توسعه مشارکت اجتماعی، افزایش اعتماد عمومی و پایداری فرهنگی نیز منجر خواهد شد.
