مروری کوتاه بر نقش مددکاران اجتماعی در مورد مراجعان مبتلا به بیماری ایدز
تهیه و گردآوری: نیره سرداری؛ کارشناس مددکاری اجتماعی
خانمی حدود ۴۰ ساله با وضعیتی اسفناک و شرایطی سخت است؛ انسان را به فکر وا می دارد. صورتی درد کشیده و اندامی که معلوم نیست در کدامین فراز و نشیب زندگی چنین آسیب دیده است. وقتی از نامش میپرسم به آرامی خود را پروین می نامد. وقتی دقیق به چشمانش نگاه میکنم، ناامیدی در چشمانش هویداست. او می گوید مثبت (HIV) است. نادانسته مبتلا شده است و همه سرمایه های خود همچون پدر، مادر، دوستان، اقوام و محیط اجتماعی خود را از دست داده است و طرد اجتماعی و انزوای اجتماعی را به شدیدترین گونه در حال تجربه است، حتی کادر درمان و پزشکان نیز گاهی بدون قضاوت او را نگاه نمی کنند و درمان او با سختی انجام می گیرد. پروین تنها یک بیمار از هزاران بیماری است که طرد و انزوای اجتماعی را پس از ابتلا به ویروس اچ آی وی تجربه می کند و بیش از رنج بیماری، آزارهای اجتماعی او را تحت فشار قرار می دهد.
حرفه مددکاری اجتماعی از جمله رشته های یاورانه است که با رویکردی اجتماعی به موضوع بیماران مبتلا به ایدز می پردازد و به دنبال انگ زدایی و کاهش طرد اجتماعی از این بیماران است. در تعریف جهانی که در سال ۲۰۱۴ از حرفه مددکاری اجتماعی ارائه شده است، چنین می گوید: «مددکاری اجتماعی یک حرفه کاربردی و رشته تحصیلی اجتماعی دانشگاهی است که توسعه و تغییر اجتماعی، انسجام اجتماعی و توانمندسازی و آزادی افراد را تسهیل می نماید. اصول عدالت اجتماعی، حقوق بشر، مسئولیت جمعی و احترام به تفاوتها در مددکاری اجتماعی اساسی هستند و حرفه مددکاری اجتماعی، با تکیه بر علوم اجتماعی، علوم انسانی و دانش بومی، افراد و ساختارها را در مقابله با چالش های زندگی و ارتقاء رفاه و به زیستن درگیر می کند.»
مددکاران اجتماعی با تکیه بر تواناییها و ارزیابی تخصصی، علمی، حرفه ای و همراه با بررسی تاریخچه بیماران سعی می کنند تا مراجعان را در جهت ایجاد تغییرات مطلوب یاری دهند. در این حوزه تأکید مددکار اجتماعی بر توانمندی های مراجع می باشد و از این رهگذر به هدایت، ایجاد انگیزه، حمایتبخشی و اطمینان دادن به مراجعان در موقعیتی که قرار گرفته اند می پردازد. در این راستا، فعالیتهای مرتبط در حوزه فردی همچون مشاوره فردی، ایجاد گروه های درمانی و فعالیتهای اجتماع محور به منظور افزایش آگاهی های جمعی به عنوان توانمندی های حرفه مددکاری اجتماعی محسوب می شود که در کیفیت زندگی مبتلایان کارآمد است.
از سوی دیگر، مددکاران اجتماعی باید به عنوان پل ارتباطی بین مراجع، منابع اجتماعی و امکانات موجود در جامعه باشند. در این راستا، شناخت فضاهای ارائه خدمات به بیماران باید مورد نقد و بررسی قرار گیرد و موفقیت مددکار اجتماعی در این حوزه منوط به ارتباط حرفه ای و موثر او با دیگر سازمانهاست.
ایجاد سرمایه اجتماعی در رابطه با خانواده، دوستان، متخصصان در جهت پذیرش بیمار و حل مشکلات نیز به این ارتباط صحیح و مناسب بستگی دارد. از این روی، برقراری ارتباط صحیح و آموزش چگونگی ایجاد ارتباط در بین مراجعان از اهمیت به سزایی برخوردار است. بنابراین، مددکار اجتماعی هم در جهت آموزش برای خود مراجعان، و هم برای خانواده و جامعه باید فعالیت کند و با حضوری پررنگ در این فضا می تواند از بروز بسیاری از مشکلات پیشگیری نماید و با آموزش در سطح جامعه به برچسب زدایی پرداخته تا بدین شیوه داغ اجتماعی (Stigma) نسبت به چنین بیماران و این بیماری که بسیاری از مردم نسبت به آن واهمه و ترس غیرطبیعی دارند کاهش یابد و با کاهش یافتن این موضوع می توان شاهد بهبود کیفیت زندگی و افزایش حضور اجتماعی در چنین مراجعانی باشیم.
همچنین مددکاران اجتماعی می توانند به تشکیل گروه با بیماران و خانواده های آنها بپردازند. بیماران و خانواده ها در گروه امکان تبادل اطلاعات و تجربیات و معرفی منابع و امکانات موجود را خواهند داشت و به یکدیگر می توانند کمک کنند. همچنین در فرآیند کار گروهی، کاهش استرس و اضطراب را شاهد خواهند بود چرا که در زمانی که آنها مشاهده می کنند افراد دیگری نیز با این مشکل مواجه هستند احساس تنهایی نخواهند کرد. همچنین مددکاران اجتماعی با مراجعانی که به تازگی از نتیجه آزمایش مثبت خود اطلاع یافته اند نیز باید کار کنند. مددکار اجتماعی با رعایت اصل رازداری حرفه ای و با رویکرد همدلانه به مراجع کمک می کند تا با واکنش های روانی که در نتیجه شنیدن مثبت بودن آزمایش است به صورت بهتری مقابله کند و از اتفاقات ناگواری همچون خودکشی این بیماران پیشگیری حرفه ای نماید.
منابع مورد استفاده:
زائری لطف،حسن؛ پیشکار،سمیه. فصلنامه اصلاح و تربیت، سال دهم، شماره۱۱۸
Definition of Social work (2014). Available at
www.ifsw.org/what-is-social-work/global-definition-of-social-work
