خانه امن چیست؟ دغدغه های یک مددکار اجتماعی پیرامون مبحث تأسیس خانه های امن در شهر تهران

چندی پیش به یکی از دوستانم که در حوزه مسائل اجتماعی بسیار فعال است پیشنهاد اخذ مجوز خانه امن را دادم، در کل کشور به گفته رییس سازمان بهزیستی ۲۲ خانه امن فعال است که سهم تهران تنها یک خانه امن آن هم به صورت دولتی میباشد اما خانه امن چیست ؟

خشونت علیه زنان در خانواده ها یک مسأله و پدیده جهانی است اما حساسیت این موضوع ایجاب می کند که متناسب با شرایط جامعه، ریشه های آن را شناخته و با بسیج تمام امکانات به کنترل و مهار آن پرداخته شود .

نداشتن حامی، ترس از تهدید یا آزار رسیدن توسط اعضای خانواده، باور های عرفی و ترس از دست دادن فرزندان را مهم ترین عوامل باقی ماندن زنان خشونت دیده در محیطی که برای آنها خشونت زا است دانست.

این افراد، معمولاً عزت نفس خود را از دست داده و در محیط‌های کاری، کارایی پایینی دارند و رفتارهای پرخاشگرایانه یا حالات افسردگی در آنان مشاهده می‌شود که علاوه بر این کودکان آنها به عنوان افرادی که شاهد خشونت‌های خانگی بوده‌اند، از فضای ناامن خانه و صحنه‌های خشونت‌آمیز تأثیر پذیرفته و دچار مشکلات روحی و رفتاری می‌شوند و احتمال اینکه این کودکان در آینده تبدیل به افراد آزارگر و خشن شوند، بالاتر از سایر کودکان است.

سازمان بهزیستی کشور به استناد اصل دهم، ۲۱ و ۲۹ قانون اساسی و ماده لایحه قانونی تشکیل سازمان مصوب مورخ ۱۳۵۹/۰۳/۲۴ و مضمون اول و چهارم سند چشم‌انداز توسعه بیست‌ساله کشور و همچنین به منظور مواجهه صحیح با افراد در معرض آسیب یا آسیب‌دیده اجتماعی و فراهم کردن زمینه ادامه زندگی سالم در جامعه و طبق سیاست‌های کلی برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی مبنی بر تقویت نهاد خانواده و جایگاه زن، راه‌اندازی اسکان موقت را در دستور کار خود قرار داد که اکنون با نگاهی جامع‌نگر و تخصصی به عنوان خانه‌های امن به زنان خشونت دیده و در معرض خشونت ارائه خدمت می‌دهد.

خانه امن شامل موارد همسرآزاری می‌شود که زنان متأهل و با فرزندشان در آنجا اسکان داده می‌شوند.

دختران و زنانی که مورد آزار و خشونت‌های جسمی، جنسی، روانی و عاطفی قرار می‌گیرند، پس از مراجعه به اورژانس اجتماعی و با دستور قضایی به این مرکز منتقل می‌شوند.

هدف کلی این طرح را حمایت و توانمندسازی زنان و دخترانی که در معرض خشونت قرار دارند، است.این قشر از جامعه خدماتی اعم از سرپایی یا اقامتی همچون خدمات تخصصی مددکاری اجتماعی، روانشناسی، بهداشتی و درمانی، حقوقی، فرهنگی، آموزشی و اشتغال (آموزش مهارت‌های زندگی، حرفه‌آموزی، آموزش‌های مرتبط با توانمندسازی خدمت‌گیرندگان، کاریابی و اشتغال) دریافت می‌کنند که پس از دریافت خدمات تخصصی مورد نیاز از مرکز ترخیص می‌شوند. تأیید امنیت فضای خانواده از نظر جانی و روانی برای ترخیص خدمت‌گیرنده توسط تیم تخصصی را ملاک ترخیص افراد از خانه‌های امن است.

محلاتی که شیوع خشونت علیه زنان در آنها بیشتر وجود داشت نیز در مناطق مختلف کشور شناسایی شده اند. و با توجه به این شناسایی تاکنون ۲۲ خانه امن زنان خشنونت ایجاد شده  که از این تعداد ۱۵ خانه امن در اختیار بخش خصوصی و ۷ خانه امن در اختیار بخش دولتی قرار دارد.

این مرکز می‌تواند به اشخاص حقیقی یا حقوقی واگذار شود، نظارت ها بر عملکرد خانه های امن بسیار بوده و به دلیل اینکه مجوز برای ایجاد این مراکز بسیار محدود است؛ نظارت ها بسیار دقیق و صلاحیت اخلاقی و حرفه ای افراد متقاضی برای فعالیت دراین مراکز طی یک روند کارشناسی شده مورد بررسی قرار می گیرد.

اما در مورد تهران مسئولین از نبود متقاضیِ واجد شرایط در بخش خصوصی برای اخذ مجوز خانه امن و کمبود امکانات برای ایجاد خانه امن جدید در بخش دولتی دم می زنند و این جای سوال است که آیا در کلان شهری مانند تهران با این حجم از خشونت های خانگی یک خانه امن پاسخگوی نیاز جامعه هدف می باشد؟

نویسنده: هدی فرح پور؛ مددکار اجتماعی
انتشاریافته در مجموعه تخصصی مددکاری اجتماعی ایرانیان