فهرست عناوین این مطلب
چگونه مددکاران اجتماعی به کمک آحاد جامعه می‌شتابند؟
جنگ و درگیری‌های نظامی همواره یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها برای سلامت روان و ساختار اجتماعی جوامع محسوب می‌شوند. آسیب‌های ناشی از جنگ، علاوه بر صدمات جسمی، تبعات روانی و اجتماعی فراوانی بر جای می‌گذارند که نیازمند اقدامات تخصصی، هدفمند و فراگیر است.
در چنین شرایط بحرانی، مددکاران اجتماعی به عنوان پیشگامان حمایت‌های روانی-اجتماعی، نقش بی‌بدیلی در کاهش آلام انسانی و ارتقای تاب‌آوری فردی و جمعی ایفا می‌کنند.
مددکاری اجتماعی؛ پلی میان بحران و بهبودی
مددکاران اجتماعی متخصصانی هستند که با شناخت عمیق از مسائل روانی، اجتماعی و اقتصادی، توانمندسازی افراد و جوامع را در شرایط دشوار تسهیل می‌کنند. در دوران جنگ، نقش مددکاران اجتماعی فراتر از یک حرفه معمولی بوده و به یک ضرورت اجتماعی تبدیل می‌شود تا:
- آلام روانی ناشی از جنگ را کاهش دهند
- حمایت‌های عاطفی و اجتماعی ارائه کنند
- زمینه بازسازی و بازتوانی اجتماعی را فراهم آورند
حمایت‌های روانی-اجتماعی چیست؟
حمایت روانی-اجتماعی مجموعه‌ای از خدمات، برنامه‌ها و مداخلات است که به افراد و جوامع آسیب‌دیده در دوران بحران‌های بزرگ کمک می‌کند تا:
- هیجانات و استرس‌های ناشی از بحران را مدیریت کنند
- عزت نفس و اعتماد به نفس خود را بازیابند
- منابع حمایتی خود را بشناسند و به آن دسترسی پیدا کنند
- تاب‌آوری فردی و اجتماعی خود را افزایش دهند
نقش مددکاران اجتماعی در حمایت روانی-اجتماعی در دوران جنگ
ارزیابی و شناسایی نیازهای روانی-اجتماعی
مددکاران اجتماعی در نخستین گام به ارزیابی دقیق نیازهای روانی، اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی افراد و گروه‌های آسیب‌پذیر می‌پردازند. این ارزیابی شامل:
- شناسایی افراد با آسیب روانی حاد یا مزمن
- تشخیص گروه‌های در معرض خطر مانند زنان سرپرست خانوار، کودکان بی‌سرپرست، سالمندان و معلولان
- شناسایی مشکلات معیشتی و فقدان منابع حمایتی
ارائه خدمات مشاوره و حمایت عاطفی
مددکاران با برقراری جلسات فردی و گروهی، به بازسازی روانی افراد کمک می‌کنند. این خدمات شامل:
- آموزش مهارت‌های مقابله با استرس و اضطراب
- تسهیل ابراز هیجانات و کاهش تنش‌های درونی
- ایجاد فضای امن برای گفتگو و حمایت
توانمندسازی خانواده‌ها و جوامع
با آموزش مهارت‌های حل مسئله، تقویت روابط خانوادگی و ارتقاء تعاملات اجتماعی، مددکاران اجتماعی به بازسازی شبکه‌های حمایتی کمک می‌کنند و تاب‌آوری اجتماعی را افزایش می‌دهند.
تسهیل دسترسی به منابع حمایتی
مددکاران به عنوان واسطه میان افراد نیازمند و نهادهای حمایتی عمل می‌کنند و به تأمین منابع مادی، خدمات بهداشتی و درمانی، آموزشی و حمایتی می‌پردازند.
همکاری با نهادهای دولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد
مددکاران اجتماعی نقش کلیدی در هماهنگی بین نهادهای مختلف برای ارائه خدمات روانی-اجتماعی و معیشتی ایفا می‌کنند و به عنوان مشاور در تدوین برنامه‌های حمایتی عمل می‌نمایند.
فعالیت‌های عملی مددکاران اجتماعی در دوران جنگ
- ایجاد مراکز مشاوره و حمایت روانی در اردوگاه‌های آوارگان
- برگزاری کارگاه‌های آموزشی مهارت‌های زندگی و مقابله با استرس
- حمایت ویژه از کودکان و نوجوانان جهت جلوگیری از آسیب‌های روانی طولانی‌مدت
- کمک به بازسازی نقش‌های اجتماعی و خانوادگی در شرایط آوارگی
- ایجاد گروه‌های خودیاری و حمایت متقابل در میان آسیب‌دیدگان
- مشارکت در برنامه‌های امدادرسانی و توزیع کمک‌های مادی به خانواده‌های آسیب‌دیده
چالش‌ها و فرصت‌ها
چالش‌ها:
- محدودیت منابع و امکانات در مناطق جنگ‌زده
- آسیب‌های روانی پیچیده و نیاز به تخصص بالا
- موانع فرهنگی و اجتماعی در پذیرش خدمات روانی
- ناامنی و محدودیت‌های جغرافیایی
فرصت‌ها:
- تقویت همکاری میان مددکاران اجتماعی و دیگر متخصصان سلامت روان
- استفاده از فناوری‌های نوین برای ارائه خدمات از راه دور
- ارتقاء آگاهی عمومی درباره اهمیت سلامت روان در بحران
- توسعه برنامه‌های تاب‌آوری فردی و اجتماعی
نتیجه‌گیری
مددکاران اجتماعی در دوران جنگ، با ایفای نقش چندوجهی خود، پل ارتباطی میان آسیب‌دیدگان و منابع حمایتی هستند و به افزایش تاب‌آوری روانی-اجتماعی جامعه کمک می‌کنند. توجه به آموزش، حمایت تخصصی و تقویت زیرساخت‌های مددکاری اجتماعی در بحران‌های جنگی، کلید پیشگیری از پیامدهای روانی-اجتماعی طولانی‌مدت و بهبود کیفیت زندگی آسیب‌دیدگان است.
منابع پیشنهادی برای مطالعه بیشتر:
- WHO. (2020). Mental health and psychosocial support in emergency settings.
- International Federation of Social Workers (IFSW) guidelines on social work in humanitarian crises.
- مقالات تخصصی مددکاری اجتماعی در بحران‌ها و جنگ‌ها (مطالعات ایران و جهان)
