فهرست عناوین این مطلب
مددکاری اجتماعی در ایران: پیشگام عدالت اجتماعی از درون به برون
مددکاری اجتماعی، ستون فقرات سلامت و انسجام اجتماعی در هر جامعه‌ای است. در ایران نیز سال‌هاست که فعالان این حوزه با تمام توان در مسیر تقویت و توسعه مؤلفه‌های اساسی عدالت اجتماعی و انسجام اجتماعی گام برمی‌دارند. اما برای آنکه این تلاش‌ها به ثمر بنشیند و مددکاران اجتماعی بتوانند به عنوان سفیران واقعی سلامت اجتماعی عمل کنند، لازم است به باوری عمیق و بنیادین دست یابیم: عدالت اجتماعی ابتدا باید در خود حوزه مددکاری اجتماعی ترویج و توسعه یابد.
چرا عدالت اجتماعی از درون مددکاری اجتماعی آغاز می‌شود؟
مددکاران اجتماعی در خط مقدم مواجهه با نابرابری‌ها و بی‌عدالتی‌های اجتماعی قرار دارند. آنها با گروه‌های آسیب‌پذیر، افراد محروم و جوامع حاشیه‌نشین در ارتباط مستقیم هستند.
اگر خود این حوزه، در ساختارها، رویه‌ها و رویکردهای خود، اصول عدالت را رعایت نکند، چگونه می‌تواند امیدبخش عدالت برای دیگران باشد؟ ترویج عدالت اجتماعی در درون مددکاری اجتماعی به معنای:
- دسترسی عادلانه به فرصت‌ها: تضمین دسترسی برابر برای تمامی مددکاران، بدون توجه به جنسیت، قومیت، گرایش فکری و… به فرصت‌های آموزشی، ارتقای شغلی و مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها.
- شفافیت و پاسخگویی: ایجاد سازوکارهایی شفاف برای تخصیص منابع، ارزیابی عملکرد و رسیدگی به شکایات، که حس اعتماد و عدالت را در میان اعضای جامعه مددکاری تقویت کند.
- احترام به تنوع و تفاوت: پذیرش و ارج نهادن به دیدگاه‌ها و تجربیات متنوع مددکاران و ایجاد فضایی امن برای بیان آزادانه نظرات.
- توزیع عادلانه بار مسئولیت: تقسیم منطقی وظایف و مسئولیت‌ها و جلوگیری از تحمیل فشار کاری نامتناسب بر دوش عده‌ای خاص.
وقتی این اصول در تار و پود سازمان‌ها و نهادهای مددکاری اجتماعی تنیده شود، مددکاران اجتماعی با فراغ بال و باوری عمیق‌تر می‌توانند نقش خود را به عنوان مروجان عدالت اجتماعی ایفا کنند.
مددکاران اجتماعی: سفیران باورمند عدالت
با نهادینه شدن عدالت اجتماعی در کالبد مددکاری اجتماعی، مددکاران نه تنها از منظر حرفه‌ای، بلکه از عمق وجودی خود به این رسالت باورمند خواهند شد. این باورمندی در چند بعد خود را نشان می‌دهد:
- تقویت همدلی و درک: مددکارانی که خود تجربه عدالت را در محیط کار و حرفه خود دارند، با همدلی بیشتری می‌توانند نابرابری‌ها را درک کرده و برای رفع آنها تلاش کنند.
- الگوبرداری عملی: آنها به مصداق “از کوزه همان برون تراود که در اوست”، با عملکرد خود الگویی عملی از عدالت را به جامعه ارائه خواهند داد.
- افزایش انگیزه و تعهد: حس عدالت و کرامت درونی، انگیزه و تعهد آنها را برای مبارزه با تبعیض و نابرابری در جامعه دوچندان می‌کند.
- اثربخشی بیشتر مداخلات: مداخلات مددکاران اجتماعی، چه در سطح فردی و چه در سطح کلان اجتماعی، زمانی بیشترین اثربخشی را خواهد داشت که ریشه در باوری عمیق به عدالت داشته باشد.
گام‌های عملی در جهت ترویج عدالت اجتماعی در مددکاری اجتماعی ایران
برای تحقق این مهم، می‌توان گام‌های عملی زیر را در نظر گرفت:
- بازبینی و اصلاح آیین‌نامه‌ها و قوانین داخلی: اطمینان از اینکه تمامی آیین‌نامه‌ها و رویه‌های سازمانی در حوزه مددکاری اجتماعی، اصول عدالت، شفافیت و فرصت‌های برابر را تضمین می‌کنند.
- آموزش و توانمندسازی مداوم: برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی برای مددکاران در زمینه اصول عدالت اجتماعی، اخلاق حرفه‌ای و روش‌های مبارزه با تبعیض.
- ایجاد سازوکارهای مشارکتی: فراهم آوردن بسترهای لازم برای مشارکت فعال مددکاران در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های مربوط به حرفه خود.
- تقویت نظارت و ارزیابی: توسعه سیستم‌های نظارتی شفاف و کارآمد برای اطمینان از اجرای عادلانه برنامه‌ها و پاسخگویی به تخلفات.
- حمایت از حقوق مددکاران: دفاع از حقوق صنفی و شغلی مددکاران و ایجاد شرایط کاری مناسب برای آنها.
نتیجه‌گیری
مددکاری اجتماعی در ایران پتانسیل عظیمی برای پیشبرد عدالت اجتماعی در جامعه دارد. اما این مسیر از یک نقطه کلیدی آغاز می‌شود:
بازنگری درونی و ترویج عدالت در خود این حرفه. تنها زمانی که مددکاران اجتماعی خود را در محیطی عادلانه و برابر بیابند، می‌توانند با تمام وجود، به عنوان قهرمانان و سفیران واقعی سلامت اجتماعی، در جهت تحقق جامعه‌ای عادلانه‌تر و انسجام‌یافته‌تر گام بردارند.
این رویکرد، نه تنها به تقویت جایگاه مددکاری اجتماعی در ایران کمک می‌کند، بلکه زمینه را برای ساختن آینده‌ای روشن‌تر و انسانی‌تر برای همه شهروندان فراهم می‌آورد.
