فهرست عناوین این مطلب
تاب‌آوری رسانه چیست؟
رسانه‌ها در دنیای پرتلاطم و متغیر امروزی، با چالش‌ها و تهدیدهای بی‌شماری روبرو هستند؛ از بحران‌های اقتصادی و سیاسی گرفته تا بحران‌های فناورانه و اجتماعی.
در چنین شرایطی، تاب‌آوری رسانه مفهومی کلیدی برای حفظ پایداری و بقای رسانه‌ها است. این مقاله به واکاوی مفهوم تاب‌آوری رسانه، اهمیت آن و راهکارهای تقویت این ویژگی خواهد پرداخت.
تاب‌آوری رسانه چیست؟
تاب‌آوری رسانه به توانایی یک رسانه برای عبور از بحران‌ها، شوک‌ها و تغییرات ناگهانی و بازگشت به حالت اولیه یا حتی وضعیت بهتر اطلاق می‌شود.
این تاب‌آوری می‌تواند در برابر رویدادهای داخلی مانند تغییرات کارکنان یا سیاست‌های سازمانی، و یا بحران‌های خارجی نظیر حملات سایبری، فیک‌نیوز (اخبار جعلی)، فشارهای سیاسی یا آسیب‌های مالی معنا پیدا کند.
تاب‌آوری رسانه تنها به معنای مقابله با بحران نیست، بلکه شامل توانایی پیش‌بینی بحران‌ها، برنامه‌ریزی قبلی، تمهید و اتخاذ تصمیمات درست در شرایط بحرانی و نهایتاً بازیابی و پیشرفت پس از بحران نیز می‌شود.
اهمیت تاب‌آوری در رسانه‌ها
رسانه‌ها نقش مهمی در اطلاع‌رسانی، فرهنگ‌سازی و شکل‌دهی افکار عمومی ایفا می‌کنند. اهمیتی که رسانه‌ها در جوامع امروزی دارند، لزوم برخورداری آن‌ها از ویژگی‌هایی چون پایداری، انعطاف و تاب‌آوری را بیش از پیش آشکار می‌کند. اهمیت تاب‌آوری رسانه‌ای را می‌توان در چند زمینه خلاصه کرد:
- حفظ اعتماد عمومی: رسانه‌هایی که در شرایط بحران همواره در کنار مردم هستند و اطلاعات صحیح، قابل اعتماد و به‌روز ارائه می‌دهند، اعتماد و توجه مخاطبان خود را حفظ می‌کنند.
- پیشگیری از سقوط و فروپاشی: بسیاری از رسانه‌ها در بحران‌های مالی یا اجتماعی به دلیل نداشتن آمادگی قبلی، به سرعت سقوط می‌کنند. تاب‌آوری رسانه از وقوع چنین مشکلاتی جلوگیری می‌کند.
- حفظ استقلال و بی‌طرفی: رسانه‌هایی که تاب‌آوری بالایی دارند، کمتر تحت تاثیر قدرت‌های سیاسی، اقتصادی یا اجتماعی قرار می‌گیرند.
عوامل مؤثر بر تاب‌آوری رسانه
تاب‌آوری رسانه یک ویژگی ایستا نیست و عوامل متعددی در تقویت یا تضعیف آن نقش دارند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- ساختار سازمانی: وجود ساختارهای منعطف و قابل تغییر از جمله ویژگی‌های مهم رسانه‌های تاب‌آور است.
- تنوع منابع درآمد: تکیه بر یک منبع درآمدی می‌تواند رسانه را آسیب‌پذیر کند. رسانه‌های تاب‌آور از مدل‌های متنوع درآمدی بهره می‌برند.
- فناوری و نوآوری: استفاده از فناوری‌های نوین و به‌روزرسانی دائمی، تاب‌آوری رسانه را در برابر تهدیدات فناورانه تقویت می‌کند.
- آموزش و توسعه منابع انسانی: پرورش نیروی انسانی خلاق و آموزش‌دیده از آسیب‌های غیرمنتظره جلوگیری می‌کند.
- ارتباط با جامعه: رسانه‌های تاب‌آور، ارتباط قوی و مستمر با مخاطبان دارند و همواره بازخوردها را دریافت و تحلیل می‌کنند.
راهکارهای تقویت تاب‌آوری رسانه
برای ارتقا و تقویت تاب‌آوری رسانه باید اقدامات عملی متعددی در دستور کار قرار گیرد، از جمله:
- تنوع‌بخشی به محتوا و مخاطبان: تمرکز روی موضوعات و فرمت‌های متنوع محتوا، رسانه را از آسیب‌پذیری نسبت به یک حوزه خاص محافظت می‌کند.
- آمادگی و مدیریت بحران: پیش‌بینی بحران‌های احتمالی و تدوین برنامه‌های مدیریت بحران.
- استفاده از ابزارهای تحلیل و پایش: بکارگیری فناوری‌های تحلیل داده و پایش مستمر فضای رسانه‌ای برای شناسایی تهدیدها و فرصت‌ها.
- برقراری همکاری‌های گسترده: ایجاد ارتباط و همکاری با سایر رسانه‌ها، انجمن‌ها و نهادهای تخصصی برای به اشتراک‌گذاری تجربیات و حمایت‌های متقابل.
- حمایت از پرسنل و ارتقای دانش: برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی برای ارتقای مهارت‌های حرفه‌ای و ارزش‌گذاری بر سلامت روانی کارکنان.
چالش‌های تاب‌آوری رسانه در ایران
در ایران، رسانه‌ها با موانع خاصی از جمله محدودیت‌های قانونی، فشارهای سیاسی، کمبود منابع مالی و گسترش فیک‌نیوز مواجه‌اند.
به همین دلیل، تاب‌آوری رسانه در این بستر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و نیازمند توجه و سرمایه‌گذاری جدی‌تر است.
برخی راهکارهای ویژه در این زمینه شامل ایجاد اتحادیه‌های رسانه‌ای، حمایت دولت از استقلال رسانه‌ها و ترویج سواد رسانه‌ای در جامعه است.
نتیجه‌گیری
تاب‌آوری رسانه نه تنها یک ضرورت برای حفظ حیات رسانه‌هاست بلکه شرط لازم برای ایفای نقش موثر و تاثیرگذار آن‌ها در جامعه است.
رسانه‌هایی که بتوانند خود را با تغییرات و بحران‌های پیش‌رو سازگار کنند، آینده روشنی خواهند داشت.
بنابراین، سرمایه‌گذاری در آموزش، فناوری، تنوع درآمدی و تعامل با مخاطبان می‌تواند گام بلندی در مسیر تاب‌آوری رسانه‌ها باشد و آنان را برای مواجهه با چالش‌های آینده آماده سازد.
