تحقیقات نشان داده است بسیاری از افرادی که وارد برنامه های درمانی اعتیاد می شوند، مشکلاتشان منحصر به اعتیاد نمی شود. افراد درگیر سوء مصرف مواد و الکل با مشکلات سلامت و بهداشت روانی بیشتری نسبت به دیگر افراد جامعه مواجه هستند. این مسئله ناشی از این است که مصرف مواد اغلب روی جنبه های مختلف زندگی افراد تأثیر می گذارد. مراجعانی که وارد برنامه های درمانی می شوند اغلب با مشکلاتی از قبیل نیاز به خدمات پزشکی، مشکلات روحی و روانی، مشکلات قانونی، اسکان، اشتغال، آشفتگی خانواده و روابط اجتماعی روبرو هستند. اما متاسفانه در اکثر مراکز درمانی، درمان صرفاً معطوف به قطع مصرف می باشد و فرد در این مراکز یک یا چند دوره قطع مصرف را تجربه کرده و بدون هیچ اقدامی در سایر جنبه های فردی، خانوادگی و اجتماعی زندگی وی، از درمان خارج می شود. به همین دلیل ما شاهد افزایش میزان لغزش و عود در بیمارانی هستیم که دوره های درمانی مختلفی را طی کرده اند.
بررسی ها حاکی از آن است، زمانی که خدمات درمانی متناسب با نیازهای خاص مراجعان تعیین و طراحی می شوند نتایج درمانی بهبود می یابند. با توجه به این تعریف از «بهبودی» خدمات مدیریت مورد اهمیت و جایگاه ویژه ای در برنامه های درمان، بازتوانی و کاهش آسیب اعتیاد دارا می باشند. این مداخله می تواند به عنوان یک مکمل برای برنامه های درمانی سنتی مورد استفاده قرار گیرد. به طور کلی مدیریت مورد به عنوان یک رویکرد هماهنگ کننده برای پاسخ به نیازهای سلامت، مصرف مواد، سلامت روان، خدمات اجتماعی، ارتباط مراجعان با خدمات مناسب و تعیین نیازهای خاص آن ها به منظور رسیدن به هدف هایشان تعریف می شود. خدمات مدیریت مورد دارای اصول مشخصی از قبیل مراجع محوری و متناسب با نیازهای هر مراجع؛ رویکردی عملگرا؛ انعطاف پذیر؛ حساس به شرایط فرهنگی؛ اجتماع محور و همراه با حمایت یابی هستند.
در کشور ما، علیرغم بهره مندی سالیانه جمعیت چند صد هزار نفری از خدمات درمان، بازتوانی و کاهش آسیب اعتیاد، متأسفانه عدم وجود خدمات حمایتی برای پاسخ به نیازهای خاص هر مراجع، این خطر را ایجاد کرده است که کاربری مراکز درمانی و کاهش آسیب از «بازتوانی» به «نگهداری» تبدیل شود. همانگونه که تحقیقات مختلف بر تأثیرات موفق خدمات مدیریت مورد در برنامه های درمانی اعتیاد اشاره کرده اند، خلاء وجود خدمات مدیریت مورد در برنامه های درمانی، بازتوانی و کاهش آسیب اعتیاد در کشور ما بیش از پیش احساس می شود.
به همین منظور ضرورت دارد این خدمات در تمامی مراکز مرتبط با سوءمصرف کنندگان مواد از پیشگیری تا درمان و توانمندسازی مورد توجه و استفاده قرار گیرند. به خصوص استفاده از این خدمات در مراکزی تحت عنوان مراکز پس از ترخیص می باشد که ارائه این خدمات می تواند به کاهش میزان لغزش و عود در میان سوءمصرف کنندگان ترخیصی از مراکز درمان کمک نماید.
مرتضی دانایی فر
کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی
از سری مقالات سومین کارزار رسانه ای مددکاران اجتماعی ایران
